లోక మర్మాన్ని తెలిపే ‘లొట్టపీసు పూలు’

“నిద్రబో బొడ్డెమ్మ… నిద్రబోవమ్మ

నిద్రకు నూరేండ్లు.. నీకు వెయ్యేండ్లు

నిన్నుగన్న తల్లికి నిండ నూరేండ్లు

పాలిచ్చు తల్లికి బ్రహ్మ వెయ్యేండ్లు

పాలు అన్నం పెట్టి పాపడకాయ

నెయ్యి అన్నంబెట్టి నేరేడు కాయ

పెరుగు అన్నంబు… పెద ఉసిరి కాయ

ఆరగించు గౌరి అన్నమమృతంబు…”

ఆశ్వీయుజ మాసం వచ్చిందంటే ప్రకృతి రంగురంగు పూలతో, నిండైన జలకళతో వింత సోయగంతో శోభాయమానమవుతుంది. తెలంగాణ నేల, గ్రామాలు, నగరాలు బతుకమ్మ పండుగ వాతావరణంతో, బతుకమ్మ పాటలతో మార్మోగిపోతాయి. ఎంగిలిపూల బతుకమ్మ కన్నా ముందే ‘బొడ్డెమ్మ’తో మొదలై సద్దుల బతుకమ్మతో పండుగ ముగుస్తుంది. అత్తవారింటికి పోయిన ఆడబిడ్డలంతా తల్లిగారింటికి వచ్చి బతుకమ్మ పండుగను అంగరంగ వైభవంగా జరుపుకుంటారు. తంగేడుపూలు, గునుగుపూలు, కట్లపూలు, గడ్డిపూలు, చేమంతిపూలు, గుమ్మడిపూలు, బంతిపూలు ఇలా తీరొక్క పూలతో బతుకమ్మను పేర్చి దేవాలయం ముందో, చౌరస్తాలోనో, చెరువుకట్ట మీదనో పెట్టి, కోటి ఇంద్రధనస్సులు నేల మీదికి దిగినట్లు బతుకమ్మల చుట్టూ చప్పట్లు కొడుతూ, నాజూకు పాదాలతో తిరుగుతూ, పాటలు పాడుతూ ఆడపడుచులంతా తమ సంతానం, పంటలు, ఆరోగ్యం బాగుండాలని, సకల సంపదలు ప్రసాదించుమని గౌరీ దేవిని కొలుస్తారు.

కొంతమంది మనుషులను అంటరానివారుగా దూరం పెట్టినట్లే కొన్ని పూలను కూడా పూజకు పనికిరానివిగా చేసింది లోకం. అందుకు మంచి ఉదాహరణ లొట్ట పీసు పూలు. దేవునికి పెట్టకపోయినా సరే కనీసం వీటికి బతుకమ్మలో కూడా చోటు లేదు. బొడ్డెమ్మకు కూడా పెట్టవద్దన్నారు. దేనికీ పనికి రావనుకున్న ‘లొట్టపీసు పూలు’ అన్యాయానికి, మోసానికి, నమ్మక ద్రోహానికి మూగ సాక్షిగా మిగిలిపోయాయి ఈ కథలో.

ఎల్లయ్య పంతులు ఊళ్లె పంచాయితీలు చెప్పే పెద్ద మనిషి. తన భర్త శివుడు దినాం తాగి నానా రచ్చ చేస్తున్నాడని అడివమ్మ ఎల్లయ్య పంతులుకు ఫిర్యాదు అయితే ఎల్లయ్య పంతులు శివుడిని పిలిచి భయం చెప్పిండు. అడివమ్మ సంసారం సక్కబడ్డది. ఎల్లయ్య పంతులుకు ముగ్గురు బిడ్డలు. పెద్ద బిడ్డ సలుమ్మకు పెండ్లి అయింది. ఆమెకు ఒక కూతురు పేరు యమున, కొడుకు పేరు అశ్విన్. సలువమ్మ బతుకమ్మ పండుగకు తల్లిగారింటికి వచ్చింది. ఎల్లయ్య పంతులుకు ఎక్కడలేని సంబరం. మనుమరాలు యమునతోని ఎడతెగని ముచ్చట. ఎక్కడికి పోయినా ఇద్దరు కలిసే పోతున్నరు. ఓ నాడు తాతతోని చెల్కకు పోయి రాంగ చెరువు కట్ట మీది నుంచి వస్తున్నరు. చెర్లున్న లొట్టపీసుపూలు యమున కంట్లె పడ్డయి. అవి కావాలని పట్టుబట్టింది. తన దగ్గర పని చేసే పాపయ్యకు చెప్పి ఎల్లయ్య పంతులు లొట్టపీసు పూలు తెప్పించి  మనుమరాలుకు ఇచ్చిండు. వాటిని ఇంటిదాకా తీసుకుపోయి బొడ్డెమ్మకు పెట్టడానికి తెచ్చిన్నని చెప్తే అవి పనికిరావని చెప్పింది వాళ్ళమ్మ. లొట్టపీసు పూలు ముఖం మాడ్చినయి.

తెల్లారితే ఎంగిలి పూల బతుకమ్మ. బొడ్డెమ్మను నిమజ్జనం చేసే రోజు. పెండ్లీడుకొచ్చిన ఆడపిల్లలంతా సలువమ్మ దగ్గరికి వచ్చారు. అందరూ కలిసి బొడ్డెమ్మను పెట్టి చుట్టూ చేరి సలువమ్మ

“బొడ్డెమ్మ బొడ్డెమ్మ … కోల్..

బిడ్డాలెందారు… కోల్..

నీ బిడ్డ నీల గౌరీ.. కోల్.. “

అని పాడుతుంటే  మిగతా వాళ్ళందరూ గొంతు కలిపారు. మురిపెం తీరిన తరువాత, పొద్దు వంగిన తరువాత బొడ్డెమ్మను నిమజ్జనం చేయడానికి చెరువు కట్ట కిందికి చేరారు. “యమునకు సంతోషమైంది. చెర్ల లొట్టపీసుపూలు మదిల మెదులుతున్నై. యమునను చూసుకోమని సలువమ్మ చెల్లెకు చెప్పింది. యమున సూపంతా దూరంగున్న లొట్టపీసుపూల మీదుంది. అయి కూడా యమునలాగే గాలికి అందంగా నవ్వుతున్నై. వాటి తలలు గాలికి ఊపుతూ పిలుస్తున్నట్లు అన్పించింది. ఒంటేలుకు పోతనని సాకుతోటి పదేళ్ళ యమున లొట్ట పీసు పూల కాడికెళ్ళింది. సలువమ్మ చెల్లె పాట మీది మోజుతోని పిల్ల సోయి మర్సింది.

సలువమ్మ బొడ్డెమ్మను చెరువులో వేసి “నిద్రబో బొడ్డెమ్మ.. నిద్రబోవమ్మా..” అంటూ మంగళ హారతి పాట పాడింది.  ఇంతల ఒక పిల్ల “అక్కా! బొడ్డెమ్మకు, బతుకమ్మకు తేడా ఏంద”ని అడిగింది. “గంగా, గౌరీలలో గంగను కొలిసేది బొడ్డెమ్మ పండుగ. గౌరీని కొలిసేది బతుకమ్మ పండుగ.” అని చెప్పి సలువమ్మ గట్టు మీదికి వచ్చి యమున ఏదని చెల్లెను అడిగింది. “చెల్లె బిక్కమొగమేసింది. అందరి ముఖాల్లో సంతోషం కనుమరుగయింది. సలువమ్మ మనసు కీడు శంకిస్తుంది. ఆందోళన పెరిగింది. చీకటి కమ్ముకుంది. అమ్మలక్కలు చెర్వుపొంటి వెతుకులాటల పడ్డరు. సలువమ్మ చెల్లెను తిట్టుకుంట పిల్లను కూతేసుకుంట వెతుకుతుంది. ఎవలో గట్టిగర్సిండ్రు. లొట్ట పీసుపూల చెట్లల్ల శవం తేలుతుందని. సలువమ్మ పై ప్రాణాలు పైనే పోయాయి.

తన అన్న ఇద్దన్న తీసుకువస్తే అడివమ్మ కూడా బతుకమ్మ పండుగకు తన పెద్దమ్మ ఇంటికి వచ్చింది. పెద్దమ్మతో విసుర్రాయి ఇసురుతుంటే ఇద్దన్న వచ్చి నిన్న ఎల్లయ్య పంతులు లొట్టపీసుపూల చెట్ల మధ్య శవమై తేలిండని చెప్పిండు. తన సంసారాన్ని నిలబెట్టిన దేవుడు ఎల్లయ్య పంతులు నడుమంత్రాన ఎట్లా పోయిండని అడివమ్మ కుమిలిపోయింది. పోలీసోల్లు శివుడ్ని అనుమానించి అరెస్టు చేశారు. ఇంతకూ ఎల్లయ్య పంతులును ఎవరు చంపారు. బుద్ధిమాట చెప్పినందుకు శివుడు చంపాడా? ఎల్లయ్య పంతులు దగ్గర పని చేసే నౌకరు పాపయ్య చంపాడా? సలువమ్మ చంపిందా? యమున చంపిందా? అడివమ్మతోని అక్రమసంబంధం పెట్టుకొని ఎక్కడ బయట పడుద్దోనని ఎల్లయ్య పంతులు తనకు తానే ఆత్మహత్య చేసుకున్నాడా? చిక్కుముడి విడిపోవాలంటే మనం కూడా యమునలాగే లొట్టపీసుపూల చెరువులో దిగాల్సిందే.

సినిమాటిక్ గా సాగిపోయే ఈ కథలో రచయిత నేపథ్యంగా తెలంగాణ సాంస్కృతిక చిహ్నమైన బొడ్డెమ్మ, బతుకమ్మ పండుగలను హృద్యంగా చెప్పడం  వల్ల ఇదొక మంచి కథగా రూపుదిద్దుకుంది. లేదంటే ఒట్టి క్రైం కథగా తేలిపోయేది. ఆడబిడ్డలకు తల్లిగారింటి చుట్టూ అల్లుకున్న ఆత్మీయ అనుబంధం, అక్క చెల్లెళ్ళ అనురాగం, పెండ్లీడుకొచ్చిన అమ్మాయిల పండగ సంబరం, బతుకమ్మ పాటల మాధుర్యం, ఎల్లయ్య పంతులు పెద్దీర్కం, పరోపకార బుద్ధి, భర్తను కాపాడుకొని పసుపు కుంకుమను నిలుపుకోవాలనుకునే భార్య ఆరాటం, నౌకర్ల మోసకారితనం, అమాయకులు పోలీస్ స్టేషన్ల చుట్టూ తిరుగుతున్న వైనం, పోలీసు వాళ్ళ కర్కశత్వం, విసుర్రాయి తిప్పడంలోని తన్లాట, పనికి రావనుకున్న లొట్టపీసు పూల ప్రాధాన్యం అన్నీ ఎంతో లోతుగా చిత్రింపబడ్డాయి.

కథలో శివుడు లొట్టపీసుచెట్లు కొట్టి గ్రామంలో తడికలు అల్లే ఎరుకలి కుటుంబానికి చెందినవాడు. అతని మద్యపాన దురలవాటు వలన అతనిపై ఒక చెడు అభిప్రాయానికి వచ్చి చిన్న చూపుకు గురైనట్టుగానే, లొట్టపీసు పూలు విషపూరితమనే ఒక్క కారణం చేత వాటిని దూరం పెడుతారు. మానవ జీవనంలో శివుడు, లొట్టపీసుపూలు రెండూ అస్పృశ్యతకు, అణగారిన వర్గాలకు ప్రతీకలు. తడికలు అల్లి సమాజానికి ఉపయోగపడే శివుడుపై నేరం మోపి చివరికి నిర్దోషి అని తేలినట్టే, దేవతలను పూజించడానికి బొడ్డెమ్మ, బతుకమ్మ పండుగలలో పనికిరావని తేల్చేసిన “లొట్టపీసుపూలు”తమ ప్రయోజనాన్ని చాటుకుంటాయి. సంతానాన్ని కాపాడే బొడ్డెమ్మ మహిమో ఏమోగాని కథలో యమున బతుకుతుంది.

పాత్ర చిత్రణలో రచయిత చూపిన నేర్పు అద్భుతమనిపిస్తుంది. ఎల్లయ్య, అడివమ్మ, శివుడు, సలువమ్మ, యమున, పాపయ్య, అడివమ్మ పెద్దమ్మ, సలువమ్మ చెల్లె, పాపయ్య భార్య ఇలా ఏ పాత్ర అయినా మన చుట్టూ సమాజంలో రోజు కనిపించే పాత్రలే. కథంతా మన ఊళ్ళో, మన కండ్ల ముందర జరిగినట్లే కనిపిస్తుంది. వాతావరణ చిత్రణ, సన్నివేశ దృశ్యీకరణలో రచయిత చూపిన శ్రద్ధ, కథంతా రచయిత మెయిన్ టేయిన్ చేసిన సస్పెన్స్, ఊహించని మలుపులు  పాఠకులను వెంటాడుతాయి.

కథలో ప్రత్యేక ఆకర్షణ రచయిత వాడిన భాష, సందర్భానుసారంగా ఉపయోగించిన సామెతలు. జాతీయాలు. తెలంగాణ తెలుగులోని నాద సౌందర్యం కథంతా పర్చుకుంది. “పీనుగు పోతుంటే ఊరి కన్నీటితో పెద్ద చెర్వుల నీళ్ళు రెండింతలయ్యాయి”, “ఊరుకూరంతా అగ్గిబుక్కినట్టు శివుని గుడిసె మీద బడ్డరు.” లాంటి కవితాత్మక వాక్యాలు కథా గమనానికి బలాన్ని చేకూర్చాయి. కథ ఆసక్తిగా, సరళ శిల్పంలో పాఠకుడిని చేయి పట్టి వెంట తీసుకుపోయే తీరు నచ్చుతుంది. ఉత్తమ కథా లక్షణమేమిటంటే పాఠకుడు కూడా ఆలోచించే విధంగా, కథలో సంచరించే విధంగా కొంత ఖాళీని వదిలిపెట్టడం. అది ఈ కథలో పుష్కలంగా ఉంది.

తంగేడుపూలలాగే ‘లొట్టపీసుపూల’కు కూడా సాహిత్య గౌరవాన్ని కల్పించిన యువరచయిత, తెలంగాణ వర్తమాన కథకు గట్టి హామీ. తన కథల ద్వారా ఉపరాష్టపతి శ్రీ ఎం. వెంకయ్యనాయుడు గారి  మెప్పు కూడా పొందిన శీలం భద్రయ్య వృత్తిరీత్యా తెలంగాణా మోడల్ స్కూల్లో పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేట్ టీచర్ గా పని చేస్తున్నారు. శీలం భద్రయ్య ఇటీవలనే “లొట్టపీసుపూలు” పేరుతోనే తన తొలి కథా సంపుటిని వెలువరించారు. అంతకు ముందు ‘అంకురం’, ‘యాస’ కవితా సంకలనాలకు సంపాదకత్వం వహించారు. సాహిత్య కృషికి పలు పురస్కారాలు కూడా పొందారు.

*