కవిత్వంలో శబ్దమూ నిశ్శబ్దమూ?!

మాటలిక చాలు దోస్త్!

నువ్విపుడు చెవుల్ని

చూసేటట్టు చెయ్యి.  

ఇక నీ మిగతా పద్యాన్ని

ఆ భాషలోనే  చెప్పు.  

–        రూమి

నిజమే కొన్ని సార్లు కవిత్వం రాస్తున్నపుడు మాటలు చాలు అనిపిస్తుంది. చెవులకు చూపు వస్తే ఏమవుతుంది. నిశ్శబ్దం కనిపిస్తుంది.అనేక దృశ్యాలు చూపిస్తుంది. వేల మాటలు చెప్పే అర్థాలను నిశ్శబ్దం దృశ్యమానం చేస్తుంది. కవిత్వం చదివేటప్పుడు కూడా అంతే .  అయ్యో ఈ కవి ఈ కవితను ఇక్కడ ఆపేస్తే బాగుండేది కదా. ఆపేసి ఇప్పటిదాకా తను మాటల్లో చెప్పింది మనను నిశ్శబ్దంలో అనుభవించనిస్తే బాగుండేది కదా అనిపిస్తుంది.

రూమి కవిత్వంలో నిశ్శబ్దాన్ని గురించి అద్భుతంగా చెప్తాడు.

నిశ్శబ్దంగా ఉండిక!  

కీర్తించే పద్యాలు వీలైనంత  తక్కువగా చెప్పు.

నువ్వే జీవించే కవిత్వమై పో !  

నిజమే కదా ఊరికే ఎంతసేపు కవులు ప్రేమను, కీర్తనను, ఆగ్రహాన్ని, అభిశంసనను దుఃఖాన్ని , వేదనను అనేకానేక మాటల్లో, పదచిత్రాల్లో, వాక్యాల్లో  చెప్పి మనను ఆ శబ్దమయ కవితా ప్రపంచం లోనికి తీసుకెళతారు? వాళ్ళు నిశ్శబ్దంగా ఉండి  వాళ్ళే ఆ కవిత్వమై జీవిస్తే, వాళ్ళ కవిత్వమే వాళ్ళని జీవిస్తే  ఎంత అద్భుతంగా ఉంటుందో కదా.

ఈ పద్యాన్ని ఇక నిడివి తగ్గించేయాలి! 

ఎందుకంటేమిగతాది, 

మన కళ్ళల్లో ని ప్రపంచమే చెప్తుంది. 

పద్యం అట్లా రాస్తూ పోవచ్చు. ఎంతో పొడుగ్గా వాక్యాల మీద వాక్యాలు పేరుస్తూ, పదచిత్రాల మీద పదచిత్రాలు పేరుస్తూ రాసుకుంటూ పోవచ్చు. కానీ పద్యం నిడివి ఎక్కడ  తగ్గించాలో పద్యం ఎక్కడ ఆపాలో,  ఎంతసేపు పొడిగించాలో కవికి తెలిసి ఉండాలి.  కవి తన కవిత తో పాఠకుల మనసులో ఒక ప్రపంచం సృష్టిస్తాడు. ఇక కవి మాట్లాడడం ఆపేస్తే ఆ కవిత్వ ప్రపంచం పాఠకునితో మాట్లాడుతుంది.

అంటే ఇక కవి చెయ్యాల్సిన పని కవితను ఆపేసి, లేదా నిడివి తగ్గించేసి పాఠకులతో సంభాషించడమే.

కవి తన కవితలో తన ఆలోచనలను,  భావావేశాన్ని, కవితా ప్రవాహ ధారను చెప్తూ పోవాలా లేదా ఎక్కడైనా ఆపి పాఠకులకు కొంచెం సేపు నిశ్శబ్దాన్ని, ఆలోచించుకునే వ్యవధినీ ఇవ్వాలా వద్దా అనేది కవిత్వం ఆరంభమైనప్పటి నుండి, ముఖ్యంగా ఆధునిక కవిత్వం ఆరంభం ఐనప్పటినుండి  జరుగుతున్న చర్చనే.

అట్లే కవిత్వంలో నిశ్శబ్దం తో పాటు, పొదుపైన మాటల ఉపయోగమూ, పద్యాల నిడివి తగ్గించడమూ ఇవన్నింటితో పాటు కవిత్వంలో నిగూఢత అవసరం అని,  మొత్తం కవి విప్పి చెప్పేస్తె ఇక పాఠకునికి మిగిలిందేమిటి అనే చర్చ కూడా విస్తృతంగా జరిగింది.

ఇంతకీ నిగూఢత అంటే యేమిటి అది ఎందుకవసరం? అన్ని సార్లూ నిగూఢత, నిశ్శబ్దం కవితలో  అవసరమేనా ?

ఈ ప్రశ్నలు ఎన్ని సార్లు వేసుకున్నా సమాధానాలు అంత సులభంగా దొరకవు.

నిశ్శబ్దం అంటే కవి ఇంక తన కవిత లో మాట్లాడ్డం ఆపేసి పాఠకున్ని ఊహించుకోనివ్వాలి. పాఠకుని ప్రపంచాన్ని తన కవిత తో, కవిత సృష్టించిన ప్రపంచం తో  నింపేసి,  పాఠకుణ్ణి వదిలెయ్యాలి.

‘కవి తను చెప్పాల్సిందేదో చెప్పేసి ఇంత మౌనానికీ ధ్యానానికీ కార్యాలకీ విజయాలకీ వ్యవధినివ్వరాదా’ అని చెలం ఎప్పుడో అడిగారు కూడా.

అయినా ఇవాళ్ళ మళ్ళా చర్చించుకుంటున్నాం. నిజానికి చర్చించుకోవాలి కూడా. ఎందుకంటే ఈ ప్రశ్నలకు అని కాలాల్లో అన్ని స్థలాల్లో సంతృప్తి కలిగించే సమాధానాలు దొరకవు. ఈ ప్రశ్నలకు విశ్వజనీనమైన సమాధానాలు లేవు.

ఇవేమిటీ వింత భయాలు?

    -ఇంట్లో చీకటి!

  ఇవేమిటీ అపస్వరాలు?

    -తెగింది తీగ!

  అవేమిటా రంగుల నీడలు?

    -చావూ, బ్రదుకూ! 

   ఎచటికి పోతా వీ రాత్రి?

    -అవతలి గట్టుకు!

పై అద్బుతమైన కవితలో ఎంత క్లుప్తతనో యెంత నిశ్శబ్దమో యెంత నిగూఢతనో మరికొన్ని కవితల్లో అంతగా విడమర్చి చెప్పడం. అంత  ఎందుకూ,  ‘కవితా ఓ కవితా’   నే తీసుకోండి. ఒకటి తర్వాత ఒకటి ఎన్ని పదచిత్రాలు  ఎన్ని వాక్యాలు ఎంత సంగీతం – అందులో నిగూఢమైన వాక్యాలు లేవా?  అంటే ఎన్నో – ‘అగ్ని సరస్సున వికసించిన వజ్రం’, ‘ ఎగిరే లోహ శ్యేనం’, ‘ఫిరంగిలో జ్వరం ధ్వనించే మృదంగనాదం’  – ఇట్లా ఎన్నో ఎన్నెన్నో…

కవిత్వమంటే ప్రతిసారీ ఇట్లానే ఉండాలి కవి యెప్పుడూ ఇట్లా నే స్పందించాలి,  ఇట్లా నిగూఢంగానే   రాయాలి అని విశ్వజనీనంగా  సూత్రాలు ఏర్పాటు చెయ్యడం అసందర్భమూ అనవసరమూ కూడా.

నిజమే కవిత్వం లో  అనవసర పదాలు వాక్యాలు ఉండగూడదు. నిడివి అనవసరంగా పొడుగ్గా ఉండకూడదు.  వీలైనంత నిగూఢంగా ఉండాలి. ఇందులో  ఎవరికీ భేదాభిప్రాయం ఉండాల్సిన అవసరం లేదు.

కానీ ప్రతిసారీ ఒక సంఘటనకు స్పందనగానో ఒక వస్తువును, ఆలోచననను  ప్రతిఫలిస్తూనో రాసే కవితలు ఇట్లానే రాయాలి అని దిశనిర్దేశాలు చెయ్యడం సరైంది కాదేమో ..

ఉదాహరణకు – నిన్న గాక మొన్న గడ్చిరోలి లో జరిగిన దారుణమైన హత్యాకాండ నే తీసుకోండి – దానికి ప్రతిస్పందనగా నిగూఢంగా మాత్రమే రాయాలి కవితలో నిశ్శబ్దమే మాట్లాడాలి అంటూ నియమాలు ఏర్పాటు చేస్తే,  కవుల సహజ భావావేశ  ప్రవాహధారకు అడ్డుకట్ట వేసి,  ఒక ఆగ్రహ జలపాతంగా కవిత్వం పెల్లుబుకడానికి అడ్డుకట్ట వేస్తున్నట్టే కదా. అట్లే ,  “కవులు ఇట్లాంటి సంఘటనలు ఎప్పుడు జరుగుతాయా ఎప్పుడు కవిత్వం రాద్దామా అని పెన్ను పట్టుకుని (ఇప్పుడు కంప్యూటర్ ముందు ) రడీ గా ఉండాలా?”  అనే అత్యంత అన్యాయమైన ప్రశ్నకు మనం న్యాయ బద్దత ను కలిగించకూడదు. ఇట్లాంటి సంఘటనలు,  ముఖ్యంగా పదుల సంఖ్యలో ప్రజల కోసం పాటుబడే వాళ్ళు హత్య చెయ్యబడడం,  వాళ్ళ పార్థివ శరీరాలు నంబర్లు తగిలించి తార్పోలిన్ మీద పడేసిన దృశ్యాలు చూస్తే  ఆ రాజకీయాలతో సంబంధం లేకున్నా  మానవత్వం ఉన్న యే కవి హృదయం  లో అయినా కవిత్వం పొంగడం సహజం. దానికి కట్టలు వేసి నియమాల సంకెళ్ళలో బంధించాల్సిన అవసరం లేదు. పైగా వీటిని చూసి వెంటనే రాయకూడదు,  చాలా  రోజులు ఆగి,  ఆ సంఘటన మన మనసుల్లో మాగిన తర్వాత నిగూఢంగా రాయాలి అని నియమాలు యేర్పర్చడం అర్థ రహితం.

అట్లే మరో  ఉదాహరణ , ఇంట్లో పనిచేసే పనిపిల్ల దైన్యం గురించి ఆమె మీద అణచివేత గురించి కూడా కవి మానసిక స్తితి ని బట్టి కవిత రావచ్చు . ఆ పనిపిల్ల పడే వేదనను చూసి తక్షణం స్పందించి కవిత రాయొచ్చు  లేదా చాల రోజులు  మనసులో మధన పడి మాగి మాగి కవిత రావచ్చు. రెండూ శక్తివంతంగా ఉండొచ్చు. రెంటి లోనూ నిగూఢతా, నిశ్శబ్దమూ ఉండొచ్చు. ఇట్లే రాయాలనీ , ఇదే గొప్ప కవితనీ  తీర్పు లివ్వడం, కవులకు చెప్పడం  ఎట్లా సాధ్యం? చెప్పినా అందులో నిష్పాక్షికత యెట్లా వీలవుతుంది. కొన్నిసార్లు  ఇటువంటి అభిప్రాయాలు విమర్శకులు ముందే యేర్పర్చుకున్న పాక్షిక అభిప్రాయాల వల్ల పెట్టుకున్న నల్ల కళ్ళద్దాల చాటునుండి వెలిబుచ్చుతూ ఉంటారు.

ఐతే ఒకటి మాత్రం నిజం – ఆధునిక ప్రపంచం శబ్ద ప్రపంచం. ఉట్టి శబ్దాలే కాదు – దృశ్యాలు, ఇమేజెస్, వీడియోలు ఒకటేమిటి మనిషి అన్ని ఇంద్రియాలనూ వశం చేసుకుని,  ఆధిపత్యం చలాయించి స్వారీ చేస్తున్న సామాజిక మాధ్యమాల హోరులో కవి రాస్తున్న కవిత్వం కొట్టుకు పోకూడదు. మనకు అనుభూతి లొకి వచ్చే ప్రతి ఒకటీ లిప్తపాటులో మాయమౌతున్న సందర్భం లో మనకు శాశ్వత అనుభూతి ని మిగిల్చగలిగేది  కవిత్వమొక్కటే . ఇటువంటప్పుడు కవి మునుపటి కన్నా ఇప్పుడు రూపం మీద ఎక్కువ శ్రద్ధ వహించాలి. సామాజిక మాధ్యమాల శబ్ద ప్రవాహాల హోరులో కవిత్వం కొట్టుకు పోయే ప్రమాదంనుంచి తప్పించుకోవాలి.

తన కవిత్వం ప్రత్యేక ముద్ర వేయాలంటే వీలైనంత నిశ్శబ్దంగా నిగూఢంగా ఉంటేనే పాఠకుల మనసులపై చెరగని చిరకాల ముద్ర వేస్తుందేమో ఆలోచించాల్సిన అవసరం ఇప్పుడు రాస్తున్న ప్రతి కవికీ ఉన్నది. యేమైనా ఈ క్షణభంగురమైన అనుభూతుల డిజిటల్ ప్రపంచం లో చిరకాలం మిగిలే  అనుభూతుల్నిచ్చే కవిత్వాన్ని రాసే ప్రయత్నం కవులు చేయాల్సి ఉన్నది.