రుద్రభూమిపై రక్త కేతనం- శప్తభూమి

ఇది పిశాచులతో నిటలేక్షణుండు

గజ్జెగదలించి యాడురంగస్థలంబు

ఇది మరణదూత తీక్షణ దృష్టులొలయ

నవని పాలించు భస్మ సింహాసనంబు (జాషువా)

బండి నారాయణ స్వామి రాయలసీమ చారిత్రక నవల ‘శప్తభూమి’ పూర్తి చేసిన వెంటనే జాషువా స్మశాన వాటిక పద్యాలు మది రంగస్థలంలో ఖంగున మోగాయి. సీమ నేలపై కన్నులు తెరిచిన మందభాగ్యులే కాదు, మహా వీరులు సైతం ఒక్కరంటే ఒక్కరు కూడా అక్కడి ప్రవృత్తికి ఎదురితిరిగి నిలిచినవారు లేరా అని ఆశ్చర్యం కలిగింది. అయితే, వీరిది ‘చలనంబు లేని శయనంబు’ కాదు, రక్తం వారబోస్తూ సాగే ప్రళయంబు.

క్రీ.శ. 1775వ సంవత్సరంలో నవల ప్రారంభమవుతుంది. అనంతపురం కేంద్రంగా ప్రధాన కథ సాగినా, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలు కూడా భాగమవుతూ ఉంటాయి. విజయనగర సామ్రాజ్య పతనం అనంతరం-ఆ కుదురులోంచి చెదిరిపోయి ఎన్నెన్నో చిన్నాచితకా రాజ్యాలు ఏర్పడ్డాయి. ఎక్కడికక్కడ, ఎవరికి బలముంటే, అవకాశముంటే –వారే అధికారం చేపట్టిన సందర్భం. అలా పెత్తనం చేసినవారిలో దళిత బహుజనులు కూడా వుంటారు. పెత్తనం కాపాడుకోవడం కోసం రక్తపుటేరులు పారించడంలో అందరిదీ ఒకే తీరు.

ఎంతో శ్రమపడి సేకరించిన చారిత్రక ఆధారాలతో స్వామి ఆవిష్కరించిన ఈ ‘శప్త భూమి’లో సిద్ధరామప్పనాయుడు, కరిహుళి బసవప్ప, దళవాయి సుబ్బరాయుడు, బ్రౌన్, మాడల కందప్ప వంటి వారు నిజంగా ఆ కాలంలో జీవించినవారు. మిగిలిన అనేక పాత్రలకు అప్పటి సంఘటనల ఆధారంగా స్వామి ప్రాణం పోశారు. ఈ పాత్రల ప్రవర్తన, ఎదుగుదల లాజిక్ కు అందవు. అలాని, అవేమీ నేల విడిచి సాము చేయవు. అలా అనిపించకపోవడానికి స్వామి ఎంచుకున్న భాష, రచనా శైలి చాలా దోహదం చేశాయి. అంతకుమించి, అవి వాస్తవంలోంచి ప్రాణం పోసుకున్న పాత్రలు కావడం కూడా ప్రధాన కారణం కావచ్చు. ఒక దశాబ్ద కాలంలో విభిన్న శ్రేణులకు ప్రాతినిధ్యం వహించినవారి జీవితాలను, అతి తక్కువ సమాచారంతో ఆవిష్కరించడంలో వుండే సమస్యను వేగవం తమైన కథాగమనంతో అధిగమంచారు రచయిత. అలాగే, పరిణామక్రమంలో కొన్ని పాత్ర లలో వచ్చే మార్పు చదువరిలో ఉద్విగ్న విషాదాలను కలిగిస్తుందనడంలో సందేహంలేదు.

ఇమ్మడమ్మ, బిల్లే ఎల్లప్ప, కోడె నీలడు, అనంతయ్య శ్రేష్టి, ఆయన కూతురు, హండే రాజు సిద్ధరామప్పనాయుడు, దళవాయి సుబ్బరాయుడు, రామోజీ ప్రగడ, నాగప్ప ప్రగడ, వీరనారాయణ రెడ్డి, తిమ్మప్ప నాయుడు, హరియక్క, బాలకొండ బీరప్ప, ఉజ్జినమ్మ, పద్మసాని, నాగసాని, మున్నారు దాస్, కంబళి శరభడు, నిడమాడస్వామి.. అనేకానేక కల్పిత పాత్రలు. ఆ పాత్రల ఆవేశకావేశాలు, ఉద్వేగఉల్లాసాలు, సంతోషాలు సమస్యలు, నడవడికలు, మాటతీరు, అంతర్మథనాలు- పాఠకులను ఉక్కిరిబిక్కిరి చేస్తాయి. వర్తమాన రాయల సీమ చిత్రానికి రేఖా మాత్రపు ప్రతినిధులుగా నిలుస్తాయి.

ఆ కాలంలో కొనసాగిన సతీసహగమనం, బసివిని వంటి ఆచారాలు, సంతలు, పరసల తీరుతెన్నులు, పూజలు, మొక్కుబడులు, పండుగలు, పెళ్లిళ్లు, ఆయా కులాల ఆచార వ్యవహారాలు, పన్నులు సుంకాలు, పెళ్లి పన్ను, లంజకట్నం, చేను మాన్యాలు, అమరనాయకులు, కుల పురాణాలు, కుటుంబ చరిత్రలు, హేయమైన శిక్షలు, అత్యాచారాలు, అక్రమాలు, గాలి దేవరలు, వీరగల్లులు.. అన్నీ పాఠకుడిని తీసుకెళ్లి ఆ కాలంలో నిలబెడతాయి.

ఏ స్థాయిలోనివారు అధికారం చేపట్టినా, దళిత అణచివేత మాత్రం మామూలే. ఏపాటి చిన్న తప్పు చేసినా దళితుల తలలు తెగిపడాల్సిందే. పంచాయతీ తీర్పులకు తలొగ్గి కూతుర్లను బసివినిలుగా ఊరికి అప్పగించవలసిందే. పెళ్లయిన కొత్త దళిత జంటలు బోడి గుళ్లు చేయించుకోవాల్సిందే. ఎదురుతిరిగినవారిని కోట బయటకు తరిమేయాల్సిందే.

ఇటీవల జమ్మూ కాశ్మీర్లోని కథువాలో ఓ గుడిలో జరిగిన ఘటన అందరినీ కదిలించివేసింది. అయితే, అప్పట్లోనే నాగప్ప ప్రగడ ఇటువంటి అరాచకాలకు పాల్పడ తాడు. పిల్లలు లేని స్త్రీలను పూజల పేరిట ఆహ్వానించి నాలుగు రోజులపాటు వారికి మత్తు ఇచ్చి దారుణానికి ఒడిగడతాడు. ఐదో రోజు ఎటువంటి మత్తు మూలికలు ఇవ్వకుండానే వారిని వశపరుచుకుంటాడు.

శప్తభూమి నవల ముగించిన తరువాత ప్రధానంగా తలెత్తే ప్రశ్న- సీమలోనే ఎందుకని అంత హింస? ఎందుకని అంత అనైతికత? ఎందుకంత తీవ్రమైన రక్తపాతం? రాయల సీమ మినహా, ఏ ఇతర ప్రాంతంలోని నాయకులనైనా తీసుకోండి. చాలా- చాలా అంటే చాలా ఉదాత్తంగా ఉంటారు. ‘పువ్వు పుట్టగానే పరిమళించినట్టు’ తల్లి ఒడి నుంచే వారిలోని సద్గుణాలన్నీ మహత్తరంగా వర్ణించబడతాయి. ఉగ్గుపాల నుంచి ఊపిరి ఒదిలే వరకూ ఆ మహా నాయకులంతా సర్వ సామాన్యమైన ఎటువంటి మానవ బలహీనతలనూ కలిగి ఉండరు. ఇక అవలక్షణాల ఊసే ఉండదు. అల్లూరి సీతారామరాజు,  ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి, రాణి రుద్రమదేవిలాంటివారి గురించి ఒక్కటంటే ఒక్కటి-ఇప్పటి సామాజిక నైతిక విలువల ప్రకారం తప్పుగా అనిపించే-చెడు ఘటన వినివుండం, చదివి వుండం.

సీమ నేల అందుకు భిన్నం. చెరువుకు కావలి కాయనందుకు తలల నరికివేత, తప్పు చేసినందుకు కాలు, చెయ్యి తీసేయడం, గుడ్లు పెరికెయ్యడం వంటి శిక్షలు. ఇక అత్యాచారాలకైతే కొదవే లేదు. కండ బలం, అధికారం, అవకాశం కలిసొస్తే చాలు-కనిపించిన స్త్రీనల్లా అనుభవించడమే. కోటల్లో, గాదె కొట్టాల్లో చెరచబడిన రైతు స్త్రీలకు అంతేలేదు. అత్యాచారాల్లో కుల వివక్షే కాదు, వావి వరసలు కూడా ఉండవు. వీరనారాయణ రెడ్డి, ఆయన కొడుకు ఒకే గొల్ల స్త్రీపై అనేకసార్లు అత్యాచారాలకు పాల్పడతారు. ఈ వ్యవహారం వీరనారాయణరెడ్డి భార్యకు కూడా తెలుసు. కూతురు వయసైనా లేని పిల్లను అనుభవించ డానికి పోతున్న మగనికి స్వయానా భార్యే ముసిముసి నవ్వులు నవ్వుకుంటూ స్నానం చేయిస్తుంది. అన్న చనిపోగానే వదినను వశబర్చుకుంటాడు మరిది. కొడుకు చనిపోతే సౌందర్యవతి అయిన కోడలితో ప్రతిష్ట దెబ్బతింటుందని నిప్పుల్లో తోయిస్తాడు తండ్రి. ఇలా చెప్పుకుంటూ పోతే.. అత్యంత హేయమైన ఘటనలెన్నో.

హరియక్క రణం కుడుపు, ఎల్లప్ప జెట్టీ వీరమండపం ఎక్కడం హింసకు పరాకాష్టగా చెప్పదగిన ఘటనలు. తన తండ్రిని చంపిన పెమ్మసాని తిమ్మప్పనాయుడితో మల్లయుద్దా నికి సిద్ధపడుతుంది. అంతేకాదు ‘ద్వంద్వ యుద్ధం జయాపజయాలతో ముగిసిపోకూడదు. అందుకని ఎవరం ఓడిపోతే వారిని గెలిచినవారికి ఒప్పజెప్పవలసినది. రణంకుడుపు జరపడానికి అనుమతించవలసి నది’అని కోరుతుంది హరియక్క.

రణంకుడుపు అంటే-ఓడిపోయిన పెమ్మసాని తిమ్మప్పనాయుడి గొంతును హరియక్క పరపరా కోస్తుంది. మొండెం నుంచి ఎగజిమ్మిన నెత్తురును గిన్నెలోకి ఒడిసి పడతారు. చర్మం అంతా చెక్కేసి తిమ్మప్ప తలను పొయ్యి మాదిరి చేసి, గిన్నెలోని రక్తాన్ని అందులోపోసి.. ఆ రక్తమే ఎసరుగా అన్నం వండుతారు. బట్టలు విప్పి నగ్నంగా తయారైన హరియక్క వంటి నిండా బూడిద పూసుకుని రణం కూడు పాత్రను నెత్తిపెట్టుకుని ఊరు చుట్టూ దిశమొలతో తిరుగుతూ కోబలి.. కోబలి.. అని అరుస్తుంది. చివరికి కులదైవమైన కొల్హాపురమ్మకు దాన్ని సమర్పించుకుంటుంది.

హరియక్కది ప్రతీకారేచ్ఛ అయితే, ఎల్లప్పజెట్టిది ప్రభు భక్తి. గొర్రెలు కాసుకునే తనను చెరువులోపల్లె అమరనాయకుడిని చేసిన అనంతపురం సంస్థానం దొర హండే సిద్ధరామప్ప నాయుడి కోసం వీరశిరోమంటపం ఎక్కుతాడు ఎల్లప్ప.

వీరమంటపం ఎక్కడం అంటే.. ప్రాణాలతో ఉండగానే ఒక్కో అంగాన్నీ కోసుకుని శ్రీశైలం మల్లికార్జున స్వామికి అర్పించుకోవడం. గండ కత్తెరతో కత్తిరించుకుంటూ.. కుడికాలును తూర్పు దిశకు, ఎడమ కాలును పశ్చిమ దిశకు, ఎడమ చేయిని ఉత్తర దిశకు, కుడి చేయి దక్షిణ దిశకు అర్పించుకుంటాడు. తర్వాత శైవాగమ మంత్ర దీక్షా నిర్వహకుడు ఎల్లప్ప కుడి కన్నును పెకలించి ఆగ్నేయ దిశకు, ఎడమ కన్నును పెకలించి నైరుతి దిశకు, పొట్టను చీల్చి రెండు అంగాలను వాయువ్య, ఈశాన్య దిశలకు అర్పిస్తాడు. అప్పటికీ ప్రాణాలతో వున్న ఎల్లప్ప జెట్టీ నుంచి మూలుగులు వినిపిస్తూ ఉంటాయి. చివరగా గొంతు కోసి.. ఆ భీకర క్రతువును ముగిస్తారు. ఇంత తీవ్రమైన బలిదానం తర్వాత కూడా ప్రకృతి అక్కడి కరువు నేలపై కనికరం చూపకపోవడం అసలు విషాదాంతం.

‘తెలంగాణ భాష, యాస, చరిత్ర, సంస్కృతి, సాహిత్యాలు పునరుజ్జీవనం పొందు తున్న సందర్భంలో రాయలసీమ ప్రాంతీయ అస్తిత్వం ప్రశ్నార్థకమైంది.ఈ దశలోనే రాయల సీమ కోసం ఏదో చేయాలని, ఏదో రాయాలని చేతులు పిసిక్కుంటూ ఆలోచించాల్సిన అవసరం వచ్చింది. ఈ క్రమంలోనే రాయలసీమ చారిత్రక నవల రాయడానికి బీజం పడింది’ అని చెప్పుకొస్తారు బండి నారాయణ స్వామి. అయితే, పునరుజ్జీవం సమయంలో తెలంగాణపై వ్యతిరేకత లేదా చెడు అభిప్రాయం కలిగించే ఏ అంశమూ వెలుగులోకి రాలేదు. పైగా అప్పటికే తెలంగాణవారి భాష, యాసలపై వున్న వ్యతిరేకతను చెరిపేసే ప్రయత్నం చేశారు. తాము ఎందులోనూ, ఎవరికీ తీసిపోమని-కళలు, సాహిత్యం, సాంస్కృతిక రంగాల్లో తెలంగాణకు తనదైన ఒక ప్రత్యేక భూమిక ఉన్నదని నిరూపించే ప్రయత్నం చేశారు.

సీమ కోసం ఏదో చేయాలని తపించిన స్వామి ‘శప్తభూమి’ లో రాయలసీమపై సదభి ప్రాయం కలిగించే అంశాలేవీ ప్రస్తావనకు రాలేదు. చారిత్రక ఆధారాలతో సాగిన నవలా రచనలో ఇంత హింస చోటు చేసుకుందంటే-అది వాస్తవమని విశ్వసించాల్సిందేగా? కేవలం కరువు కాటకాలు మాత్రమే ఈ భయంకరమైన హింసకు కారణమని అనుకోలేం.  ఘోరమైన హింస, సాటి మనిషిపట్ల దయ, జాలి లేకపోవడం, నైతికంగా ఎంతకైనా దిగ జారడం వంటివి సీమపై ఎటువంటి అభిప్రాయాన్ని కలిగిస్తాయి? కళలు, సాహిత్యం, సాంస్కృతిక పరిరక్షణ వంటి అంశాలు కాగడాలు పెట్టి వెదికినా కనిపించవు. సరే,  అందుకు రచయిత ఎంచుకున్న కథా కాలమే కారణం అనుకుందాం. ఆ కథా కాలంలోనే అయినా, మనుషుల మధ్య కనీస మానవత్వపు విలువలు, ప్రేమ, ఆప్యాయత, అనురాగం, త్యాగం అనేవి మచ్చకైనా ఉండివుండవా? ఆ కథాకాలంలో ఆ చుట్టు పక్కల ప్రాంతాల్లో ఎటువంటి పరిస్థితులు నెలకొని ఉన్నాయి? పరిసరప్రాంతాల్లో లేని భయంకరమైన హింస ఇక్కడే ఎందుకు నెలకొంది? లేక ఇతర ప్రాంతాల్లోని హింస ఈ స్ఠాయిలో చరిత్రకెక్కలేదా? ఆయా నాయకుల వీరత్వాన్ని శ్లాఘించడం, కీర్తించడం వెనుక అక్కడి చరిత్రకారులు ఆ భయకంరమైన హింసను మరుగుపరిచారా? వక్రీకరించారా? లేదంటే ఈ నవలలోనే అతిశ యోక్తులు చోటుచేసుకున్నాయా? అనే ప్రశ్నలకు చరిత్రకారులు మాత్రమే సమాధానం చెప్పగలరేమో! అప్పుడుగానీ, ఇప్పుడుగానీ సీమ దుస్థితికి కారణాలను విశ్లేషించాల్సిందే. రక్త కేతనాన్ని అవనతం చేసి.. ఈ నేలకు శాప విముక్తి కలిగించాల్సిందే.

(శప్తభూమి-బండి నారాయణ స్వామి, వెల: 125/- $10 , ప్రతులకు: నవోదయ బుక్ హౌస్, కాచిగూడ, హైదరాబాద్)