యేటంబిడా ఎర్రబిల్ల ఏడుచ్చా పోయా…

నెల సరవ (పండగు నెల) పెట్టిందంటే సాలు మా వూరు సంబరంగా వులిక్కిపడతాది. వూరికి దూరంగా యిసిరేసినట్టుండే మా మాలపల్లిలో అందరి కండ్లల్లో కుశాల తొణుకులాడతాది. మాది రాళ్లనేల..! శీతాకాలం సలివణికిచ్చాది. అయినా అంత పొద్దన్నే సలిలో గడగడా వొణుకుతా, ఆడోల్లు వాకిలి ముందర కల్లేపులు సల్లి రంగురంగుల ముగ్గులు తీర్చుతారు. సలిని లెక్క చెయికుండా, చేందర బాయి కాడ కిర్రుం బుర్రుం అని నీళ్లు చేందుతా వుంటారు. మట్టి యిండ్లకి తువ్వ మట్టి అలికి, పేడసరి తీసి తెల్లంగా సున్నాలు పూస్సారు. పొద్దన్నే కప్పర కప్పర సీకట్లో లేసిన మడకలోల్లు ఎద్దల్ని కాడికట్టి – వాటి మెడల్లో మువ్వలు మదురంగా మోగుతుండగా కయ్యల్లేకి యలబారుతారు. యీదుల్లో ఆడాడా సలిమంట లేసుకోని సిన్నా, పెద్దా దాని సుట్టూ మూగుంటారు. అబ్బో! ఆ మంచు కురిశే దినాల్లో మా మాలాడనుసూడను ఎయ్యికండ్లయినా సాలవు సోమి..! అంత సక్కదనంగా వుంటాది.

తీగిలి చింతమాని కాణ్ణించీ, పరంటగా పారేదల్లాయ్యొంక పక్కనే మట్టి బాటెంబడీ వచ్చాంటే ముందుగా తగిలేది మారోల్ల మొండి సింతమాను. అదే మాలాడు గెమిటి, గెమిట్లో యించి సక్కంగాసూచ్చే దేవలంగా వుండే కొట్టం కనపడతాది, ఆ కొట్టంలోనే రాములసోమి, సీతమ్మ తల్లి కొలువుదీరిన పటం వుంటాది. దేవలంకి యిరుపక్కల యిండ్లుంటాయి. ముప్పయి గడపల మాలాడది. అన్నీ పూరిండ్లే. యిండ్ల మింద గొడుగు పట్టినట్టు చింత మాకులు. చింతల నీడల్లో మాలాడ ముడుక్కోనుంటాది. చింతచెట్ల కొమ్మల్లో కొంగులు గూల్లు పెట్టి కాపరాలుంటాయి. పొగులంతా మేత కోసరం ఎట్టపోతాయోగానీ, పొద్దుపొద్దుగూకే యాలకు గూటికి చేరుతాయి. అప్పుడు చింతచెట్లు తెల్లపూలు పూసినట్టుంటాయి. కేర్‌ కేర్‌ మంటా కొంగులు రాత్రంతా కచేరి జేచ్చాయి. ఎన్నెల కాలం కొమ్మల సందుల్లోంచి పడే ఎన్నిల, నేలమింద ఎండి తీగిల మాదిరి మెరుచ్చా వుంటాది.

నాకప్పుడు పదమూడేల్లుంటాయి. చిట్టేలి అయిస్కూల్లో సదూతాండా. ఆరోజు బోగిపండగ, మొండిగోడ మింద గాజు పూల కోడిపుంజు దానెబ్బా గంటేమో పొయినట్టు ‘కొక్కరొక్కో మని’ వొకటేమాయిన కూతేచ్చా వుండె. మాయమ్మ పాతకోక కప్పుకొని ఆయిగా ముడుక్కోని పొండుకోనుండిన నేను ఈ సద్దుకి మెలకవొచ్చి ఒక్క రవ్వ సందు జేసుకొని వోరకంటితో సూచ్చి, మాయమ్మ బయట వాకిట్లో కల్లేపు సల్లుతావుండె. పచ్చి పేడోసన ముక్కు పుటాలకి గాటుగా తగిలింది. నడింట్లో కూసోని మా చిన్నన్న టింగ్‌ టింగ్‌ మంటా తాంబుర్ర తీగలు సరింగా కడ్తావుండె. మావోల్లు ఈ సంకురాతిరి పండుగ మూడు దినాలే, వూర్ల మింద తిరిగి, తత్వాలు పాటలు పాడి దయగుల్లా మారాజులిచ్చిన నాలుగు రూకలు, నాలుగు నాళ్ళ బత్తెం సంపారిచ్చేది. నాగుండెల్లో దబీమని రాయిపడింది. ఈ పండక్కి గుడకా యింటికాడ లేకుండా.. బిచ్చానికి పోవాల్నా! నాకు బలే ఏడుపొచ్చింది. ముందురోజు రేతిరి నేనూ, నా సావాస కోపులు దేలంకాడ సలిమంటకాడ కూసోని ‘పండగా పూట చిట్టేల్లో సిరంజీవి సిల్మా సూడాలని, కొత్త గుడ్డలేసుకొని వూరంతా యిచ్చుకుంటా అలింగం తిరగాలని’ చెప్పుకున్నా మాట్లుగెవనాని కొచ్చి, ఈసారి ఏదో వొక సొడ్డు బెట్టి బిచ్చానికి పోకుండా ఎగ్గొట్టాలనుకుంటి. ‘అది కుదిరేటట్టు లేదే’ అని యసనపడ్తావుండా. యిట్ట నా దరిదప్రు ఆలోసిన్లో నేనుంటే మా చిన్నన్న నేనింకా నిద్దర లెయ్యిలేదని నా దగ్గిరికొచ్చి మెల్లంగా తడ్తా ‘లెయ్యిబ్బీ! అట్నే పొణుకోనుండావు పల్లెల మింద పోవద్దా!’ అన్నాడు నయికారంగా. నేను సివక్కన లేసి ‘పొద్దాల్క నేనే రావాల్నా మనోల్లందరూ పోతాండ్లా వోల్ల ఎనకంబడీ పోరాదా! నన్నిడిసిపెట్టి’ అన్నా నేను, కండ్ల నిండికీ నీళ్లు పెట్టుకోని. ‘ఈవొక్క పండక్కీ నా బడితా రాబ్బీ. సాలు!’ అన్నాడు చిన్నన్న. ‘నేనాన్రు నువ్వే పో..!’ అని గెట్టింగా కసిరి నిండా ముసుగేసుకొని ముడుక్కున్నా.

‘వోమ్మా! అబ్బి రాడంటమా ఎట్టజెయ్యాలమా’ అంటా బయిటుండే మా యమ్మతో బలే లోగొంతుతో చెప్పినాడు చిన్నన్న. దీంతో మా యమ్మకు తిక్క రేగిందేమో! ‘యిరుడ్డం నాబట్ట పిల్లోడితో ఎట్టయేగి సచ్చేదిరా దేముడా’ అని ఆగిత్తంగా తిట్టేదానికి మల్లుకుండె. మాయమ్మ సంగతి తెలిసిన్నేను, యింకా మొండకి బడి ఆలిసెంజేచ్చే పొరకేట్లు కొడతాదని తీరుమానం జేసుకోని గుబక్కన లేసినా. మాయమ్మ ఎట్టుంటాదంటే వొంటి మింద కండనే మాటే ల్యాకుండా ఎనికల గూడు మాదిరుంటాది. నల్లంగా వూటికట్టి మాదిరుంటాది. అసలికి మాయమ్మ వొద్దిగ్గానే వుండేది కాదు. సిక్కరా బక్కరా వుండేది. పనిమింద పడితే రక్కాసి మాదిరి చేసేది. యిప్పుడయితే మాయమ్మ సిన్నాపన్నా లేకండా తిడ్తా వుండాది గానీ, కడగొట్టుబిడ్డనని నన్ను బలే మురికం జేచ్చాది. మాయమ్మట్టాటి మంచిది మళ్ళీ ఈ బూమండలం మింద పుడ్తాదా కొడకా…!

‘అత్తా పిల్లోలింకా యలబారలేదే? మనోల్లంతా పయానం అవుతాండారు’ అంటా మాలచ్చిమి సినమ్మ వొచ్చింది. మాయమ్మ పందిటి గుంజకు ఆనుకొని నిలబడి ‘ఏంజెయ్యాలే మాలచ్చిమీ! చిన్న పిల్లోడు పోనని మొండికి తిరుక్కొనె, పండగా పూట పిల్లోల్లను పంపీయాలంటే’ అని మాట పొరపొయినట్టు గమ్మన కండ్లు తుడుసుకుంటా వున్నింది. అప్పుడు మాయమ్మ మొకం శానా దీనంగా వున్నింది. మళ్ళీ మా యమ్మే ‘వోసే! మనిది వుక్కిష్టం బతుకే! కడుపాత్తరం కోసరం పిల్లోల్లని వుదరగొట్టుకోని బతుకుతాండాం’ అని బారడు పొడుగు యాస్ట పోయింది.

పండగొచ్చిందంనే మాటేగాని మాయింట్లో బలే కటీనంగా వున్నింది. దరిద్దరం పాత మెట్తో కొడ్తా వున్నింది. మాయమ్మ వొక్క పూటే సంగటి జేసేది. పొద్దులచ్చుం పనికి పోతే, మజ్జానం సంగటి పెడ్తారు. అద్దెచ్చి నాకూ, తిక్కక్కకి, బుడ్డమ్మికి పెట్టేది పనికి పోకపోతే పచ్చే….

మా అయ్య తాగితాగి సచ్చిపొయినాంక కుటుంబరమంతా మాయమ్మ నెత్తినపడె. మాపెద్దన్న మగ్గం నేత పని నేర్చుకోడానికి తూరుపునాట మా అక్కోల్ల వూరికి పోయా..! మాసన్న పిల్లోలల్లో మా చిన్నన్నే వొక్కరవ్వ వురువుగా వుండే మొగబిడ్డ. మా సుట్టాలు ఎన్నుమింద గువ్వలయినారు. మేం నేదర బిడ్డలమని, దిక్కులేనోల్లమని దయే లేకండా మాయమ్మని వొంటిరి దాన్ని జేసినారు. మా పెదనాయినా చిన్నాయిన్లు నల్లనాగుబాంలు. మా నాయిన తాగడానికి అంతోయింతో లెక్కిచ్చి, ఆకైపు దిగక ముందే మాకు కలిగిన పదిసెంట్ల కయ్యిలో చెట్టు చేమల్లో బాగమే లేకండా మా అయ్య చేత కాగితం రాయిచ్చుకునిరి. ఇదేం నాయిమని మాయమ్మ లబలబా నోరుగొట్టుకుంటే, ‘నీమొగోడు జేసిన తప్పుల్కి వూర్లో అపరాదం కట్టినాము పోమ్మే’ అని మాయమ్మను ఉదరగొట్టిరి. సెంటు బూమి లేకండా, నిలువ నీడ లేకండా నిచ్చలికి నిలబడి పోయా, మాయమ్మ పడుబాట్లు మతికొచ్చే తలికి నా మొనుసు ఎట్నో అయిపాయ. సరేలే..! మాయమ్మను కష్టిపెట్టకుండా ఈ వొక్కతూరి పల్లెల మింద పోదాం అనుకుంటి.

కలేతుట్లు, పెడమల్లి తుట్లూ, గొంజి మండలూ వాకిట్లో వుడ్డేసి బోగి మంటేసినా చిన్నన్నా, తిక్కక్క, బుడ్డమ్మి సుట్టూ మూగినారు. మంటనాలికలు సాపుతా, ఆకాసిం సాయిల పైకి ఎగిరింది. గబగబా తలకి నీళ్ళు పోసుకొని, తాంబురా, జోలిగుడ్డలూ, రొండు గోతాం సంచులూ తీసుకోని చిన్నన్నా నేను యలబారినాము. మాలాడ కొసన, దల్లాయ్యొంక కాడ మా వోల్లని కల్సుకున్నాము. మా చిన్నన్న సాయిల సూడ్డానికే నాకు సగీలా, మూతి నల్లంగా పెట్టుకోని ఆయన ఎనకన్నే నడుచ్చాండా. వంక దాటుకోని పోతావుంటే, మాలాడు దూరం అవుతా వుండె. అసలికి ఈసారి బోగి మంట పోటీపడి యెయ్యాలనుకుంటి. అందుకే సెలవులిచ్చినాలి నుంచీ, నా సావాసగాళ్ళు దోసగాడు, నాగ్గాడికంటే జాచ్చిగా కంపతుట్లు కొడితి. యిప్పుడు వాళ్ల మంటెంత ఎత్తు పోయిందో సూణ్ణేల్యా…! నాపాటికి నేను యిట్ట పోతావుంటి.

మంచు బొరోమని కురుచ్చా వుండాది. చేతలమిందా, తలమిందా బూజర బూజరగా పడ్తా వుండాది. నేనూ, చిన్నన్న, రామింజిబావా ముందు పోతావుండాము. మా యెనక చినగుడ్డాయినా, మైరావుడు, యెంగుటదాసు సినయ్యా, గోపాల మామా ఎనక తొక్కులు తొక్కుతా వచ్చాండారు మాట్లాడుకుంటా. ముందర కోపాన పోతావుండిన రామింజి బావ వొక్క సిటక యెనక్కి తిరిగి ‘ఏం మనం పోతాండేది పెండ్లికా యెట్టా..? బిన్నా రాండి సోములాల..! పొద్దు మొలసక తలికే వూర్లేకి అడుగుపెట్టాల’ అన్నాడు తొట్టిబాయి దాటుకోని దొగ్గులపాడు దోవపట్టినాము. వూరి గెమిట్లోకి పోతానే కుక్కలు ‘గౌవ్‌’ మని గంగనాగోలగా తగులుకున్నేయి. ‘మీ ముండ మొయ్యా..! మంచి దొంగల్ని పట్టడానికొచ్చినారు గదానే, చేయ్‌.. చేయ్‌’ అంటా చినగడ్డాయిన వొంగి రాయి తీసుకోని వోటిలి మిందకు యిసిర్నాడు. మాదిగిండ్లు దాటుకుంటా వుండాము. వూరు దూరంగా కనపడ్తా వుండాది. వూరిపైన బోగి మంటల పొగ కమ్ముకోనుండాది. యేటి దావకాడ రేత్రులు యేటవతల మాడి తోపుకి కావిలుండే మాదిగోల్ల మూగిమామ ఎదురుపడి నాడు. ‘యేం దొరా! చిన్నబ్బే పల్లెల మింద పోతాండారా’ అని ముందుపొయ్యే చిన్నన్నని అడిగినాడు. ‘పండగ కదా మావా..! నాలుగు పూట్ల బత్తెం దొరుకుతాదని పోతాండాం సోమి’ చిన్నన్న చెప్పినాడు. ‘ఆ.. ఆ.. బద్రంగా పాండి సోమి..! మొబ్బుగా వుండాది. దావన పురుగు, బుట్టా సూసుకుంటా పాండి’ అంటా మూగి మామ మాదిగిండ్ల దావన పొయినాడు. ఆపక్కా.. ఈపక్కా ఇరువల్లా కంపచెట్లు యిరుకు బాట్లో పోతాండాము. చిన్నన్నని తొలిగేసుకొని వొక్క రవ్వ ముందు పోతాండే నన్ను ఎనక నుండి నిలేసినాడు చిన్నన్న. ముందర జూచ్చే మొబ్బులో బాటకి అడ్డంగా లావు కట్టి మాదిరి ఏందో వుండె. చినగుడ్డాయన అగ్గి పెట్టె ఎలిగిచ్చా. యెలుతుర్లో నిమ్మళంగా పొడుకోనుండాది పెద్దపెంజిరి బట్టలు బట్టలుగా. దాన్ని సూచ్చానే నాకు నిరుగుండి పడిపొయ్యింది. ‘వోర్నీయమ్మాసోని! వొక్క రవ్వలో అన్యాలంగా తొక్కుతాంటినే అని బయింపడినా. చిన్నన్న నా యీపు మింద తట్టి పక్కనే తారాడి సందిట్లావు గుండునెత్తి దానిమింద గురీగా యేసినాడు. గుండు పుట్టాచెండు ఎగిర్నట్టు ఎగిరె. ఆ దెబ్బకి వుగిత్తలగా ఎగిరి చెట్టల్లో పడి కనపడకుండా పాయ పెంజిరి. చీకిచెట్ల మింద గుడ్లగూబ కిలారిచ్చా కూశ. యాణ్ణుంచో కొంగు కూత యినబడె. మేం బిత్తరగా బిత్తరగా గబగబా నడుచ్చా మాదిగిండ్ల మడుక్కాడ యేట్లేకి దిగినాము. యేట్లో నీళ్లు మోకాళ్లోతు గుడకా లేవు. సదరంగా పార్తాండాయి. ఈ యేరు మాకు కొత్తేమీ ల్యా.. పాత సుట్టమే. ఎండాకాలం వొచ్చిందంటే సాలు మా ఆట్లన్నీ ఈ యేట్లోనే. దొరివికాడ మునగబెండ్లూ, సొరకాయ బురల్రూ నడుంకి కట్టుకోని ఈతకొట్టేది యేటిపాయలో కొడాలు, సిటారి వలలేసి చాపలు పట్టేది. మాటేలప్పుడు యేటి యిసికిలో బలిగుడ్డాడేది. వోయమ్మో..! ఎండాకాలం యేరు రామన్న దాడిగా వుంటాది. ఈ సలికాలం సద్దు లేకండా సల్లంగా ఉండాది. అంత పొద్దన్నే నీటి కోళ్లు, బుడుంగు బుడుంగుమని నీళ్లల్లో మునుగుతాండాయి. నీళ్లల్లో నడుచ్చాంటే చేప పిల్లలు కాళ్లు కొరుకుతాండాయి.

యేటి వొడ్డున తుంగావోల్ల చేనికాడ గట్టెక్కినాము. పసుపు చేలల్లో వుండే ఆందిం చెట్లు ఎత్తుగా వుండి దెయ్యాలాల వూగుతాండాయి. తువ్వ చేల గెనాల మింద నడిసి అలసందచేలూ, మిరప తోటలూ, మామిడి తోపులూ దాటుకోని తుమ్మచెట్లపల్లి గెమిట్లో పాడుబడిన చేందర బాయికాడికి పొయినాము. అందరం బాయి గుట్టున కూసున్నాం. యాణ్ణించో చిన్న అద్దం పెంకు తెచ్చినాడు రామింజి బావ. అందరూ కుంకాలు, నాంకోపు సాదుకోని నిలువునామాల తిరుమణి తీర్సినారు. నాగ్గుడక పొడుగ్గానామం పెట్నారు.

జోలిలు బుజాలకు తగిలిచ్చుకోని, తాంబుర చేతబట్టి నలగురం నాలుగు దోవలయ్యి వూర్లేకి అడుగు పెట్టినాం. నేనూ, మాచిన్నన్న వొకింటి కాడికి పొయ్యి వాకిట్లో నిలబడి తాంబుర టింగుటింగ్‌ మని వాంచుతూ ‘నా రాత యిటులగల్గె ఏమి చేతునో రామా ఎటుల తాళుదో’ పాటెత్తుకోంగానే ఆ యింట్లో వొక ముసిలాయన వొడిశల్లో రాయి మాదిరి బయిటికొచ్చి ‘సాల్లే… సంబడం బయిటికి పాండ్రా ముందు, దున్నపోతు కుర్రలాలుండారు. పనీబాటా జేసుకోలేరా..! ఉద్దరగా దొబ్బక పోడాన్కి వొచ్చినారే.. పండగా పూట దరిద్దరంగా’ అంటా కట్టి దీస్కోని ఎనుముల్ని అదిలిచ్చినట్టు తరిమినాడు. మా మొకాలు అంతరవ్వయిపొయినాయి. దయిగుల్లా మా చిన్నన్న ఎంతో శాంతపరుడు నాకంటే, నాలుగేండ్లే కదా పెద్ద. ‘ఏందిరా… సోమి ఇట్టయిందే’ అని యసనపడినాడు. మేం దిగులు మొకాలేస్కోని తిరుక్కోని వచ్చాంటే దోవలో వొకాయమ్మ ఎదురుపడింది. ‘వోబ్బీ..! మీరు దాసుల పిల్లోల్లు గుదా!’ అని అడిగి ‘ఆ ముసిలోడేంది తిడ్తావుండాడే మిమ్మల్నేనా..? వోడొక పీనాసోడు, ఆ వోగు నా బట్టతో మీకేం పనిగానీ రాండి మా యింటికి మీరేమన్నా దినాం వచ్చేవాళ్లా ఏమన్నానా’ అంటా వాళ్లింటికి తొడకపోయింది. ఆ మకాతల్లి మాచేత పాటలు పాడిచ్చుకోని దండిగా బియ్యం, బేళ్లూ జోల్లో బేసింది. యిల్లిల్లూ తిరుగుతా వొకంటి కాడికి పొయ్యేతలికీ శానా మంది గుంపుగా వుడ్డ జేరివుండారు. వోల్లల్లో వొకామె ‘వోబ్బీ.. మీకు బెమ్మంగారి పాట్లొచ్చాయా..!’ అని అడిగింది. ‘వో.. కొల్లగా పాడ్తాం మా’ అన్నాడు చిన్నన్న వుసారుగా. మాకు పాటలు పాడేది వొకలెక్కా జమా! మేమప్పిటికే బెమ్మంగారి డ్రామాలో యేసికాలు కట్టి వూరూరు తిరిగుంటిమి. కమ్మూసాబట్టాంటి మకాను బావుడే మమ్మల్ని మెచ్చుకోనుండాడు. ఆయమ్మ ఏరికోరి వుయ్యాలపాట పాడమనింది. బెమ్మంగారి డ్రామాలో ఆ పాట పాడేది బలే కష్టిం. ఆర్మోని పెట్టి లేకండా అసలే పాడలేం! అయినా గుక్క తిప్పుకోకుండా బలే పాడ్నాడు చిన్నన్న. ఆయమ్మ బెమ్మంగారి పాట్లంటే పడిసచ్చే తిక్కపాడుగా వుండాది. మమ్మల్ని పందిలి కింద కూసన బెట్టి కడుపు నిండికీ దోసిండ్లు పెట్టింది. తిన్నాక మాజోల్లో అరచాట బియ్యం, వొట్టి మిరక్కాయలు, బేళ్లూ ఏసిందా దయగల్లా తల్లి. ఆయిల్లు దాటుకొని వచ్చాంటే దావలో బురక్రతలు చెప్పే రామన్న ఎదురుపడినాడు. ఆయిన యిద్దరు బార్యలూ, యిరువల్లా గుమ్మిట్లు వాంచుతావుంటే, ఆయన తంబురా వాయించుతా మా మాదిరే యిల్లిల్లూ తిరుగుతాండాడు. ‘ఏం నాయినా ఎట్టుండారు..? ఏమన్నా జరుగుబాటుండాదా?’ అంటా రామన్న మంచీ, చెబ్బరా అడిగినాడు. పక్క యీదిలో జంగమాయన వూదే శంకం బూమని యినపడతా వుండాది. యింకొక యింటికాడ బుడబుక్కలాయిన బిచ్చి మెయించుకోని బుడక్కు బుడక్కుమని బుడక వాయించుతూ మమ్మల్ని జూసి పలకరింపుగా నగినాడు. సంవత్సరం పొడుగూతా కడుపు చేత పట్టుకోని చెట్టుకొకరు, పుట్టకొకరూ ఎట్టపోతారో గాని, ఈ పండగ దినాల్లో మటుకు పల్లెల మిందకి బిచ్చానికొచ్చారు.

రేపటెండలో ఆ వూరు బలే శింగారంగా వుండాది. ఆ వూర్లో యాడ జూసినా బోద కొట్టాలు, సైకలే. ఆడాడా ఎక్కిరిచ్చినట్టు వొక మిద్దిల్లుండె. గోడలకి తెల్లంగా సున్నాలు గొట్టి వోటిమింద బలే వొద్దిగ్గా ముగ్గులేసిండారు. గుమ్మడిపాదులూ, సొరపాదులూ, కొట్టాల మిందకి ఎగుబాకి బోదపైన పూలు పూసిండాయి. వాకిండ్ల ముందు రంగురంగుల ముగ్గులేసి వాటిల నడిమద్దెన పేడ ‘సల్ల’ బెట్టి గుమ్మడి పూలు గుచ్చిండారు. ఎంతో నాణెంగా యేసిన ఆ ముగ్గులు తొక్కకండా ఎణంగా ఎణంగా నడచ్చా యింటింటి కాడికి పోతాండాము.

ఆ వూర్లో నా యీడు పిల్లోల్లు రంగురంగుల కొత్త గుడ్డలేసుకోని తూనీగల మాదిరి తిరుగుతాండారు. యెడకారు పిల్లోల్లు గుంపులు గుంపులుగా యాడికో పయానమై పోతాండారు. మేం యిల్లిల్లూ తిరుగుతాంటే మా యెనకంబిడే వచ్చాండాడొక పిల్లోడు. వోడిది ఈ వూరే. నాతోపాటూ చిట్టేలి అయిస్కూల్లో సదూతాండాడు. వోడట్ట మాతోటి తిరిగేది జూసి వోల్లమ్మకి అగుమానం అనిపిచ్చిందేమో. ‘సూడమ్మే! మా పిల్లోడు బిచ్చిగాళ్ల ఎనకతోక బట్టుకోని తిరుగుతాండాడు..! వోణ్ణి ఏ మెట్టుతో కొడ్తే కర్మాలు తీర్తాయి తల్లా’ అంటా పక్కనామితో చెప్తావుండాది. ‘వోరే వోల్ల ఎనకనే పోతాండా.. అడక్క తినడానికి, నువ్వు గుడకా వొక జోలి తగిలిచ్చుకోరా..! జోగులోడా. రారా యింటికి బగిశీనం చెయ్యికుండా’ అంటా వోల్లమ్మ నెత్తీ నోరు గొట్టుకుంటా అరుచ్చా వుండినా, వోడామి మాట యినకుండా యిరుడ్డంగా మాయెనకనే వచ్చావుండె. వోల్లకి మా మాలాడు ఉత్తరంగా పోడు బూములుండాయి. మా మాలాడ్లో వొక్క రూంత మందికి గుడా చేనే లేకండా వుంటే, యింత దూరంలో వూరుండే వోల్లకి అంత బూమెట్టా వచ్చిందో..! యోసిన జేసినా….. నా తలకందక పోయా. ఆ వూర్లో నాతోపాటూ సదివే శానా మంది పిల్లోల్లు నా అవతారం జూసి నగుతాండారు. మా తరగాతి సదివే వొకమ్మి గుడకా వోల్లల్లో వున్నింది. వోల్లట్ట నగుతాంటే నాకు బలే సిగ్గుగా వున్నింది. ఈ యమ్మిగనా బళ్లో నాగురించి అందరికీ చెప్పి బగిశీనం చేచ్చాదాసోమి..! అనుకున్నా. అందుకనే వాళ్ల మొకాలు సూడకుండా తలకాయి వొక పక్కకి వొరగేసి పోతాండా, వోల్లని సూడనట్టు. నేను మొకం నల్లంగా పెట్టుకోనుంటే మా చిన్నన్న ‘ఏంబీ..! ఈల్లంతా నీతోపాటి సదివే పిల్లోల్లా’ అన్నాడు నిరామయింగా.

యీల్లందరినీ జూచ్చాంటే నా గాలి యింటి మిందికి మల్లె. ఈ టయింలో నా సావాసగోల్లు యింటి కాడ ఏం జేచ్చా వుంటారో..! బలే దిగులు పుట్టింది. వుగ దెల్సిన కాణ్ణించీ పతి పండక్కీ బిచ్చానికి పల్లిల మింద పోడమే. వొక్క పండక్కన్నా యింటి కాడుండి, అరువుగా కొత్తగుడ్డలేసుకోని కుశాలగా సావాస గాల్లతో తిరిగేదే ల్యాకపాయ. యిదేంది సినిగిపొయ్యిన గుడ్డలేసుకోని యిల్లిల్లూ తిరుగుతా బిచ్చిమెత్తు కునేది. తూ…తూ…! ఏం బతుకిదని రోత పుట్టె. యిట్ట ఆలాసిన జేచ్చాంటే నా కండ్లల్లో నీళ్లు జలజలా రాలె. మాయన్న సూడకండా కండ్లు తుడుసుకుంటి. మాయమ్మ బలే కనికిష్టపు ముండ గదా..! అనిపిచ్చే. లేకపోతే సిన్నబిడ్డల మని సూడకుండా యిట్ట బిచ్చానికి అంపిచ్చాదా…! మాయమ్మ మింద కోపమొచ్చి తిడ్తా మనుకున్నప్పుడల్లా మాలచ్చిమి సినమ్మ చెప్పింది గెవనానికికొచ్చాది. ఏమంటే..! అప్పుడు నేను వుయ్యాల్లో బిడ్డనంట. మాయమ్మ బాలింతరాలు కదా..! ఆ రోజంతా పచ్చేనంట. మాపెద్దన్న కూలికి పొయ్యి పొద్దు గూకి సీకటి ముసురు కొనే యాలకి వడ్లగింజి లెత్తుకోని వచ్చినాడంట. పెద్దన్నా, మాయమ్మ గింజలు రోట్లో పోసి దంచుకుంటా నా వుయ్యాల సాయిల జూసిరంట. బారడు పొడుగు పీతిరి నాగుబాం వుయ్యాల కింద కోళ్ళ గంపెక్కుతా వున్నిందంట. అంతే! మాయమ్మ కపుడు అంత శగితి ఎట్టొచ్చిందో, వొక్క అదాట్న దాని ముందు దూకిందంట. ఆ పాము యెలవరక పొయ్యి, మాయమ్మ కాలెక్కి నడుంకి సుట్టుకొనిందంట. వోయమ్మా.. వోనాయినా… అని మాయమ్మ బిత్తర పొయ్యి కేకలేచ్చాంటే, ఏం జెయ్యాలో తెలీక మా పెద్దన్న గడగడా పదుర్తా వుండాడంట. చినగుడ్డాయినా, పెద గుడ్డాయినా వొచ్చి ఆ పాంని సంపేసినారంట. యెట్ట బతికినాతల్లా…! పాం నడుముకి సుట్టుకున్నా గానీ.. అని అందురూ అంటా వుంటే మా యమ్మ నిశ్చలకపొయ్యి నిలబడి వున్నిందంట. ‘పాపి లంజిముండ గదరా మీయమ్మ..! ఈ శిత్తర శమంతా పడాలనుంటే అంత వుర్దాగా ఎందుకు సచ్చాది?’ అంటా మాలచ్చిమి సినమ్మ ‘తగ్గొరే..! కడగొట్టోడా..! సెడగొట్టేనా కొడుగ్గా వుండావే..!’ అంటా నయికారంగా తిడ్తా వుంటాది. యిట్ట ఆ మాట గేపకం వచ్చానే మాయమ్మ మింద కోపమంతా పొయ్యి, నా కండ్లనింటికీ నీళ్ళోచ్చాయి. పోనీలే పాపం మాయమ్మ..! ఏం పని చెప్పినా ఎదురు తిరక్కండా చేజ్జాం అనుకుంటా..!

మేం తుమ్మచెట్టపల్లంతా తిరిగే తలికీ పొద్దు పరంట పక్కకి వొంగింది. నీరెండ నిగడ కాచ్చా వుండాది. వొల్లంతా చెమటపట్టి చిమచిమలాడ్తా వుండె. తిరిగి తిరిగీ కాళ్ళు పెరుకుతా వుండాయి. యాలబడి పోతా వుండా..! ఆకిలికి తట్టుకోలేక సొట్టలు, సొట్టలుగా నడుచ్చా వుండా. పాపం చిన్నన్న వాటం గుడకా నా మాదిరే వుండాది. చిన్నన్న కడుపుగల్లోడు, ఆకిలికి అసలే తట్టుకోలేడు. ‘ఎందుకునా.. ఈ యాతనంతా మన రొండూర్లలో తిరిగితే పోలా..! యేంటికి యింత దూరం వొచ్చి ఆకిలికి సచ్చేది’ నిస్టూరంగా అన్నా చిన్నన్నతో మా యన్న చిన్నంగా నవ్వి ‘నీకు తెలీదు లేబ్బీ… వుండూర్లో బిచ్చానికి పోతే కీతాగా జూచ్చారు. యిట్ట దూరంగా వచ్చే ఏందోలే పండగ పూటా వొచ్చినారని మంచిగా ఆదరిచ్చారు’ యిలావరిగా చెప్పినాడు. వొచ్చిన బీమూ, బేళ్లూ, వొట్టి మిరక్కాయలు, గోతాం సంచిలో పోసి మల్లా ఎత్తకపోతామని చెప్పి వొకింటి పంచలో పెట్టినాం.

‘యింక పాదాం పాబ్బీ..! మిట్టపల్లె మాలాడ కాడ జయక్కోల్ల యింటికాడ బువ్వతిందాం..’ అన్నాడు చిన్నన్న. మేమెప్పుడొచ్చినా జయక్కోల్ల యింట్లోనే అన్నాలు మాకు. జయక్క మా చలమాలోల్ల ఆడబిడ్డ. ఆయక్కని మిట్టపల్లి మాలోడ్లో సుబ్బరాం మామకిచ్చినారు. వొక రవ్వ నిమ్మితిగా వుండే కుటుంబరమే వాళ్లది. మేం జయక్కోల్ల యింటికి పొయ్యేతలికి పొద్దువాటాలింది. మమ్మల్ని జూసి జయక్క ‘రాండి నాయినా..! మీ కోసరమే ఎదురు సూచ్చాండా..! అంటా జలదాట్లోకి పొయ్యి కాల్లూ, చేతులూ కడుక్కోని రాండి’ అనింది. పందిలి కింద నులక మంచంలో పొండుకోనుండిన సుబ్బరాం మామ.. పండగ్గదా.. సారాయి తాగినాడేమో… ‘ఎరప్రిల్ల…! నీమొగుడు యేసినకాడే, వో డెంత బాగుండాడు చెంచిలిగాడు’ అంటా పాడ్తా వుండాడు. మమ్మల్ని జూసి సివక్కన లేసి కూసోని ‘ఏం సాముల్లాల! ఆలీశం అయ్యిందే..! మీయక్క మీ కోసరం ఎదురు సూచ్చా అన్నం తినమన్నా తిన్లే’ అన్నాడు. జయక్క మమ్మల్ని నడింట్లో పీటేసి, కూసనబెట్టి యిస్సరాకేసి కూడూ, కూరా, అలసంద వొడలూ కొసిరి, కొసిరి పెట్టింది. కూడూ, కూరా మాయింట్లో పిరిం కదా..! నేనయితే ఆవురావురుమని పొట్ట నింటికీ తింటిని. అప్పుడు జయక్క మొకం బలే నిమ్మళంగా వుండింది.

మేము మిట్టపల్లి, కచ్చురోపల్లి తిరిగే తలికీ ‘గుడుగుప్ప నారాయినా’ అని పొద్దుగూకింది. పొద్దన ఏమకాతల్లి తొలీగా బిచ్చిమేసిందో గానీ బియ్యం, బేడలూ, అత్తిరాసాలు మొయ్యిలేనంత బొరువు. నూర్రూపాయిలు లెక్కగుడకా వొచ్చింది. మూటల్నెత్తిన బెట్టి వూరుదాటుకోని వొచ్చేతలికి, పొద్దన చిల్లాపల్లా పొయినోళ్లంతా వూరి పొలిమేరల్లో వుడ్డగా చేరిండారు. మూటలెత్తుకోని యేటి కాడ వొడ్డున బొరువు దించి రూంత సేపు కూసున్నాం. వొడ్డున చెట్ల మింద గూళ్లకి చేరే పిట్టలు కాసర బీసరగా అరుచ్చాండాయి. యేట్లో చాపలు జిలజిలమని ఎగుర్తాండాయి. మా తలలపైనుంచీ బుర్‌ మని గువ్వల గుంపొకటి పొయింది. బేక్‌ బేక్‌ మంటూ యేట్లో నీళ్లల్లో బొల్లికోళ్లు ఈదులాడ్తా వుండాయి. సీకటి దట్టంగా అలుంకొనే యాలకి, సలి ముసురుకుంటా సల్లంగా వుండాది. పండగ సద్దంతా సప్ప సల్లారిపోయింది.

యేరు దాటి మా యిండ్లకి పొయ్యేటపిటికి, దీపాలు పెట్టే జాము దాటిపొయింది. సీకట్లో నిలబడుకోని మాయమ్మ మాకోసరం దోవలు ఎగజూచ్చా వున్నింది. యింట్లో ఎవురికీ కొత్త గుడ్డలనే మాటే ల్యాకండా నాకూ, బుడ్డమ్మికి మటుకే తెచ్చిండారు. ఆ గుడ్డలేసుకోని యిప్పుడీ చీకట్లో నా సక్కదనమంతా ఎవురికి సూపిచ్చేది. బండమిందకీ, వొంటి మిందకీ తప్ప గుడ్డలే లేని మాయమ్మ పాత కోకనే సలవ జేసి కట్టుకోనుండింది. మమ్మల్నట్ట పంపిచ్చి, ఆరోజంతా మాయమ్మ తినిందో లేదో ఎవురికి యెరుక కొడకా..!

*