నిగూఢ ధిక్కారం – చర్యాపదం

చర్యాపదాలు. మహాయాన అనాత్మవాదపు తాత్విక పద్యాలు. బౌద్ధం బ్రాహ్మణవాద దాడికి గురి అయిన అనంతరం వచ్చిన నిగూఢ సాహిత్యం ఈ చర్యాపదాలు. ఇంతకీ చర్యా అంటే ఏమిటి? మహాయాన బౌద్ధులు తమ రహస్య పూజని చర్యా అన్నారు. ఆ రహస్య పూజలో రాగయుక్తంగా పాడుకునే ఈ పదాలను చర్యాపదాలు లేదా చర్యా గీతాలు అన్నారు. వీటిమీద నాగార్జునుడి ప్రభావం ఉంది. నాగార్జునుడి గురువు ఆశ్వఘోషుడి ప్రభావం మరీ ఎక్కువగా ఉంది. ఆశ్వఘోషుడి ప్రభావం మరీ ఎక్కువ అనడానికి ప్రత్యేక కారణమున్నది. అశ్వఘోషుడు భౌద్ధాన్ని ప్రజలలో ప్రచారం చేసేందుకు తన కవిత్వాన్ని ఒక సాధనంగా చేసుకున్నాడు. అతడి కవిత్వంలో శాంతం, కరుణ, శృంగార రసాలు, భావాలంకరం ప్రధానంగా ఉన్నాయి అని తేల్చారు పరిశోధకులు. ఇందులోనూ కొన్ని కవితలు ‘నిగూఢ కామోద్దీపన’(ఈ మాట అనువాదకుడు ముకుంద రామారావుది) కవితల్లాగా అనిపిస్తాయి. అశ్వఘోషుడు అనుకున్నప్పుడు ఒకమాట చెప్పుకోవాలి. తొలి సంస్కృత నాటకం రాసింది బాసుడు అంటారు. కాదు ఆశ్వఘోషుడే అని పాశ్చాత్య పరిశోధకులు తేల్చారు. బాసుడు ఐదవ శతాబ్దానికి చెందివాడు అనే వాదన ఉన్నది. ఆశ్వఘోషుడి కాలం ఒకటో, రెండో శతాబ్దాలు. బాసుడి గురించి వినపడినంతగా సాహిత్యంలో ఆశ్వఘోషుడి గురించి వినపడదు. కారణం స్పష్టమే. అశ్వఘోషుడు బ్రాహ్మణుడే. కానీ, బౌద్ధుడు. బాసుడు అలా కాదు. బ్రాహ్మణ సాహిత్యాన్ని రాసినవాడు.. బాసుడి తర్వాత వచ్చిన కాళిదాసు కవిత్వానికీ ఆశ్వఘోషుడి కవిత్వానికీ దగ్గరి పోలికలు ఉంటాయి.

ఈ చర్యాపదాలు పదవ శతాబ్దపు కాలానివి అని చెప్పినా, అవి కేవలం పదవ శతాబ్దంలో రాసినవే కావు. వీళ్ళంతా ఎనిమిది నుండి పన్నెండవ శతాబ్దాల మధ్య జీవించిన వాళ్ళు అని వారు జీవించిన కాలాలను చూస్తే తెలుస్తుంది. అయితే ఇన్ని శతాబ్దాల మధ్యన ఈ మిస్టికల్ ప్రక్రియను నడిపింది ఏమై ఉంటుంది అనే ప్రశ్న తలెత్తక మానదు. ఈ కాలాన్ని కలిపిందీ, ఆ మిస్టికల్ ప్రక్రియను నడిపించేలా చేసిందీ బ్రాహ్మణ సామ్రాజ్యవాదం అనుకుంటాను. ఎనిమిదవ శతాబ్దంలో హిందూ మతం చేసిన ఊచకోతల వలన ఈ ప్రక్రియను వాళ్ళు ఎన్నుకొని ఉండవచ్చు. రాచరికంగా చూస్తే ఇవి పాల సామ్రాజ్యంలో రాసిన గీతాలు.

సాహిత్యం చరిత్రను తెలుసుకోవడానికి ఉపయోగపడుతుంది. ఈ చర్యాపదాలూ అంతే. ఇవి చదివితే ఆ కాలంలో ఉన్న పరిస్తితులు బోధపడతాయి. డోంబీ అనే అంటారని కన్య (ఈ పుస్తకంలో ఈ పదం ఈలాగే ఉంది గనుక పదాన్ని ఇలాగే వాడుతున్నాను) కోసం తపన పడుతుంటాడు కాన్హుపాద. డోంబీ కాన్హుపాదాలు చేసుకున్న పెండ్లి గురించి కాన్హుపాద ఒక చర్యా గీతాన్నీ రాసుకున్నాడు. అందులో అప్పుడున్న కట్న వ్యవస్థ గురించిన ప్రస్తావనా ఉంటుంది. భూసుకపాద కూడా అంటరాని మహిళనే పెళ్లి చేసుకున్నాడు. మరొక చర్యాగీతంలో స్త్రీ గర్భస్రావం చేసుకున్నా అని చెబుతుంది. స్త్రీ స్వేచ్చను ఈ గీతంలో మనం చూడొచ్చు. ఈ చర్యగీతాలన్నింటిలోనూ కింది కూలాల మహిళలు స్వేచ్చగా బతికినట్లు ఉంటుంది. కాటికాపరుల్లో వితంతు పునర్వివాహం ఉందని అంటాడు కాన్హుపాద. పదవ శతాబ్దం నాటికే వితంతు పునర్వివాహాలు ఉన్న నేలలో రాజ రామ్మోహన్ రాయ్ వాటికి ఆధ్యుడు అని చెప్పడం ఎంత చరిత్ర వక్రీకరణ.

సరహపాద బ్రాహ్మణుడు. అతడు పగలు బ్రాహ్మణ వృత్తిలోనూ, రాత్రి బౌద్ద జీవనంలోనూ గడిపేవాడు. ‘హిందూ సామ్రాజ్యవాద చరిత్ర’ రాసిన ధర్మతీర్థ కూడా బౌద్ధం మహాయానంగా మారినాక ఇట్లాంటి వాళ్ళు ఉన్నారు అంటాడు. ఈ చర్యాపదాలు రాసిన వారిలో లూయిపాద, శబరిపాద వీరిద్దరూ కింది కులాలకు చెందిన వారు. యాదృశ్చికంగా ఇద్దరూ చెరి రెండూగీతాలే రాశారు. లూయిపాద జాలరి అయితే, శబరిపాద సవర తెగకు చెందిన ఆదివాసి. లూయిపాద రాసినది చర్యాపదాలలో మొదటిదైతే, శబరపాద రాసినది చివరిది. లూయిపాద రాసినదాంట్లో లోతైన తాత్వికత ఉంటుంది. మొదటి గీతంలో ‘కేవలం ఐదు కొమ్మలున్న శ్రేష్టమైన చెట్టు ఈ దేహం’ అంటూ పంచేంద్రియాల గురించి చెబుతాడు లూయిపాద, అంతేకాదు, ధ్యానం వలన సుఖాలు, దుఃఖాలు ఏవీ దూరం కావు. ధ్యానం చేసినా మరణం తథ్యం అంటాడు. బుద్దుడికి బోధి చెట్టుకింద జ్ఞానోదయం అయింది అని మనం చదువుకున్నది. కానీ, ధ్యానం వాళ్ళ చిక్కి శల్యమైన బుద్ధుడు ధ్యానం వాళ్ళ జ్ఞానం రాదు అని తెలుసుకుంటాడు. ‘మర’అనే ఒక రుషితో వాదం గెలవడమే జ్ఞానోదయం అని ఎక్కడో చదివాను. (ఖమ్మం క్రాంతికార్ ప్రచురించే హేతువాదం మాసపత్రిక బుద్దుడి మీద ప్రచురించిన ప్రత్యేక సంచిక చూస్తే మరిన్ని వివరాలు తెలుస్తాయి. ప్రొఫెసర్ లక్ష్మినర్సు వేసిన పుస్తకాల్లోనూ దొరకవచ్చు). రెండో గీతంలో ‘అది భావమూ కాదు. అభావమూ కాదు. ఈ వివరణను ఎవరైనా ఎట్లా నమ్ముతారు’ అంటాడు. అంతేకాదు ‘రంగు రూపం ఆనవాలు లేనివాటిని ఆగమాలు వేదాలు ఎలా నిరుపించగలవు.’ అనీ ప్రశ్నిస్తాడు. లూయిపా లోతైన తాత్వికత కల్గిన బౌద్ధాన్ని తన గీతాల్లో రాస్తే, శబరపాద బతుకును రాస్తాడు. తాను రాసిన మొదటి గీతంలో శబర (సవర) బతుకు, ఆ తెగ ఆలూమగల ప్రేమనూ, ఆనుబందాన్ని రాస్తాడు. రెండో (చివరి) దాంట్లో దహన సంస్కారాల గురించి రాస్తాడు. అందులోనూ నిగూడంగా బౌద్ద తాత్వికతను చెప్తాడు.

ఈ పుస్తకంలో యాభై చర్యాపదాలే ఉన్నాయి. ఉన్నాయి అంటే అవే దొరికాయి. దాదాపు మూడు దశాబ్దాల కాలంలో కొన్ని వందల గీతాలు వాళ్ళు రాసి ఉండవచ్చు. బ్రాహ్మణా సామ్రాజ్యవాద దాడి నుండి తమనూ, బౌద్ద తత్వాన్ని మిస్టికల్ గా రాసి కాపాడుకున్నారు. పాల్ రాజుల అనంతరం హిందూ సేన్ రాజులు వచ్చాక ఆచార్యులు, సిద్దాచార్యులు నేపాల్, టిబెట్ వలసపోయారు. “ఏదైనా ఒక రాజవంశమో, రాజో బౌద్ద మతాన్ని ఆదరిస్తే, ఏదో ఒక దండయాత్రో, తిరుగుబాటో జరిగేది. రాజును తొలగించి బ్రాహ్మణులకు అనుకూలంగా ఉండే కొత్త రాజవంశం సింహాసనాన్ని అధిష్టించేది.” అంటాడు ధర్మతీర్థ తన రచన హిందూ సామ్రాజ్యవాద చరిత్రలో. అట్లా బౌద్ధాన్ని ఆదరించే రాజులు, రాజవంశాలు లేకపోయేసరికి బౌద్ధం దాడికి గురి అయి ఈ నేలనుండి తరిమేయబడింది. బృహదత్తుడిని చంపిన పుష్యమిత్ర శుంగుడి నుండి నలందను కాల్చిన భక్తియార్ ఖిల్జీ దాకా కొనసాగింది. భక్తియార్ ఖిల్జీ నలందను కాల్చినప్పుడు పోయిన వాటిలో ఇవీ ఉండవచ్చు. ఆది శంకరాచార్యుడు జరిపిన యాత్ర నెత్తుటిసాలల్లో ఇవీ దహనమో, ఖననమో అయి ఉండవచ్చు. ఇంకా మౌఖికంగా పోగొట్టుకున్న సాహిత్యానికైతే లెక్కే లేదు.

ఈ చర్యాగీతాలు ఒరిస్సా, బెంగాలీ, అస్సామీలో వచ్చిన సాహిత్యంపై, ముఖ్యంగా బెంగాలి బౌల్స్ పై వీటి ప్రభావం ఎక్కువగా ఉంది అంటాడు అనువాదకుడు ముకుంద రామారావు. అయితే బౌద్ధం నిలదొక్కుకోకపోవడానికిఆదిశంకరాచార్యులు చేసిన హిందూ ధర్మ ప్రచారవ్యాప్తి కూడా కారణం అనే మాటను వ్యతిరేకిస్తాను. ఆదిశంకరాచార్యులు చేసిన ధర్మ ప్రచారవ్యాప్తి అద్వానీ రథయాత్ర వంటిది. ఆదిశంకరాచార్యుడు బౌద్దుల నెత్తురు పారిస్తే, అద్వానీ ముస్లింల నెత్తురు పారించాడు. తుర్కుల దండయాత్రలకు పూర్వమే, బ్రాహ్మణ సామ్రాజ్యవాదం దాడికి దాదాపు అంతరించే దశకు వచ్చింది. ఆ తరువాత అది ఎట్లా బ్రాహ్మణీకరణకు గురి అయింది అనేది ధర్మతీర్థ రాశాడు. మహాయాన బౌద్ధం బ్రాహ్మణీకరించబడిన బౌద్డమే అయినా అందులో లూయిపాద, శబరిపాద లాంటి అట్టడుగు కులాల మనుషులు నిగూడంగా నైనా ఆది బౌద్ధాన్ని నిలబెట్టారు. అయితే మిగిలిన వాళ్ళూ, పగలు బ్రాహ్మణ వృత్తిలోనూ, రాత్రి బౌద్ద జీవనంలోనూ గడిపే సరహపాద లాంటి వాళ్ళూ మనుషులంతా సమానంగా ఉండాలనీ, ఉన్నత, నిమ్న వర్గ బేధాలు ఉండకూడదని రాశారు.

ఈ చర్యపదాల్లో గురు శిష్య పరంపర, ప్రతీది గురువు దగ్గరి నుండే నేర్చుకోవాలి, గురువునడిగి ధ్రువ పరచుకోవాలి అనేవి ‘నేను చెప్పాననో, గురువు చెప్పాడానోగాకుండా తర్కంతో అలోచించి నమ్మండి’ అని చెప్పిన బుద్దుడి తాత్విక బోధనలకు వ్యతిరేకం. మనుషులను మనుషులుగా చూడాలి. ఉన్నత – తక్కువ బేధాలు ఉండవద్దు, కులం ఉండవద్దు అన్నందుకు ఇవి గొప్పవి. బౌల్స్ లాంటి గొప్ప గీతాలకు, ఇప్పుడు సినిపరిశ్రమ కాపీ కొట్టి బతుకుతున్న అస్సామీ జానపదాలకు మూలమైనందుకు ఇవి గొప్పవి. వీటిని వెలికి తీసిన హరప్రసాదశాస్త్రికీ, తెలుగులో అనువాదం చేసిన ముకుంద రామారావుకు అభినందనలు. నాతో వెంటపడి మరీ రాయించిన మోహన్ ప్రేమకు నెనరు

(ఛాయ నిర్వహించిన చర్యాపదాలు పుస్తక పరిచయసభలో చేసిన ప్రసంగపాఠాన్ని కాస్త మెరుగుపరచి రాసిన వ్యాసం.)