కిటికీ బయట వెన్నెల

 ఒక చిన్న వాక్యం రాసి , ఒక చిన్న సంఘటన సృష్టించి పాఠకుడిని చెప్పలేనంత ఆలోచనకు గురి చేస్తే ఆ కథ పాఠకుడికి చాలా కాలం గుర్తుండి పోతుంది అన్నది నా బలమైన నమ్మకం . నాకు చాలా బాగా గుర్తున్న కథలన్నీ అలా గుర్తున్నవే. ఒక వాక్యం ఏదో అలా హృదయం లో ఉండి పోతుంది . ఆ వాక్యం గుర్తుకు వచ్చినప్పుడల్లా , ఆ కథ , అది సృష్టించే కల్లోల మళ్ళీ మళ్ళీ ఆలోచనామగ్నునిడిని చేస్తాయి . కొత్త కొత్త అర్ధాలతో ఆ కథ మళ్ళీ కొత్తగా నాలో పురులు విప్పుకుంటుంది

అలా ఇటీవలి కాలం లో నన్ను బాగా ఆలోచనల్లో పడవేసిన కథ ఒకటుంది . అది కిటికీలో వెన్నెల . రచన వాడ్రేవు వీర లక్ష్మీ దేవి . బహుశా ఆమెకు కూడా ఆ కథ అంటే ఇష్టం అనుకుంటాను . తరువాత వచ్చిన తన కథా సంపుటికి కిటికీలో వెన్నెల అనే పేరు పెట్టుకున్నారు . ఆ పేరు చూడగానే ఇరుకైన అక్షర గవాక్షం లో నుండి అనంత విశ్వాన్ని చూడగలిగిన ఒక సాహితీ ద్రష్ట లా కిటికీ లో నుండి అనంతమైన ప్రాకృతిక సౌందర్యాన్ని తనివి తీరా, హృదయాస్పదంగా , మనః శరీరాలనిండా నింపుకునే ఒక భావుక హృదయ వేదన కావచ్చు అనుకున్నాను . కథ చదవడం మొదలు పెట్టిన తరువాత కానీ తెలియలేదు అదొక ఆంతరంగిక ఘర్షణల పుష్ప గుచ్ఛమని . ఒక సునిశిత , సున్నితమైన , ఆత్మీయమైన స్త్రీ ఈ సమాజం తో అంతర్ బాహిర్ రంగాలతో చేసిన యుద్దారావమని . చదువుతుంటే అలా వెన్నెల్లో గోదావరిలా అలసట ఎరుగకుండా తన వెంట తీసుకుని వెళ్లే శైలి వీర లక్ష్మీ దేవి ది . ఒక భావుకుడైన కవి తను రాసే కవిత్వం లో ఉద్దేశ్య పూర్వకంగానో , అనుద్దేశ్య పూర్వకంగానో తన పదాల మధ్య , వాక్యాల మధ్య , భావ చిత్రాల మధ్య రవ్వంత నిశ్శబ్దాన్ని వదిలినట్టుగానే వీర లక్ష్మీ దేవి కూడా తన వాక్యాల మధ్య పాఠకుడు తనను తాను వెతుక్కోవడానికి కావలసిన నిశ్శబ్దాన్ని వదిలి వేస్తారు . కేవలం ఆ నిశ్శబ్దం వలన పాఠకుడు తన అంతరంగాన్ని విప్పుకుంటూ , తనను తాను ఆవిష్కరించుకుంటూ , కథ తో ఒక జుగల్బందీ చేస్తాడు

కథను గురించి కొచెం పరిచయం చేసి మళ్ళీ నా సోదంతా వినిపిస్తాను .

ఉత్తమ పురుష లో రాసిన ఈ కథలో కథానాయకికి ఏ పేరూ లేదు .   నేను సౌలభ్యం కోసం వీరలక్ష్మీ దేవి అనే కథ చెప్తాను . కధంతా నాలుగు , ఐదు పేజీలకు మించదు . ఒక పోష్ ఏరియా లో ఒక అపార్ట్మెంట్ రెండవ అంతస్థులో , చదువుకుని వుద్యోగం చేసుకునే జంట లో ఒక సగ భాగం వీరలక్ష్మీ దేవి . వీరలక్ష్మీ దేవి ఉదయం బయటకు వెళ్ళిపోతే మళ్ళీ ఏ సాయంత్రానికో గూడు చేరుకుంటుంది . అంతా కలిపి ఆమె ఆ ఇంట్లో మెలకువగా ఉండేది మహా అయితే ఐదారు గంటలు ఉంటుందేమో . ఆ ఉదయ , సాయంత్రాల దినచర్య ను వివరించడమే ఈ కథ . ఇంతే అయితే ఈ కథ, ఈ కథ రాయడానికి స్ఫూర్తి నిచ్చిన   అమరావతీ కథలలోని “ఒక రోజు వెళ్ళిపోయింది “కథలా అనామకంగా కాల గర్భం లో కలిసి పోయేదే . తనకు స్ఫూర్తి నిచ్చిన కథకు మించి ఇందులో ఏదో వుంది . ఏమిటది

వీరలక్ష్మీ దేవి నిద్ర లేచి బెడ్ రూమ్ లో కిటికీ తలుపు తెరవగానే పడమటి వైపు వున్న ఒక అపార్ట్మెంట్ ఒక ఫ్లాట్ లోని జీవన చిత్రం కనిపిస్తూ ఉంటుంది . ఆమె ఈ ఫ్లాట్ లో చేరినప్పటినుండీ బెడ్ రూమ్ లోని కిటికీ పక్క అపార్ట్మెంట్ ఫ్లాట్ లోని మనుషులను , తూర్పు , వుత్తరం వైపులా ఉన్న కిటికీ, బాల్కానీ లు ఆకాశాన్ని అందిస్తుంటే రోజులు హాయిగా గడిపేస్తూ ఉంటుంది . ఆ ఇంటి విశాలమైన పెరట్లో ఉన్న నిమ్మ చెట్టు తో స్నేహం చేస్తుంది . ఆ ఆకుపచ్చని ఆకుల మధ్య నుండి పసుపు రంగు నిమ్మపళ్ళు మెరిసి , కనిపిస్తూ దాక్కుంటూ , అల్లరి చేస్తూ తమని లెక్కించమని గొడవ చేస్తూ ఉంటాయి . ఎదురు ఫ్లాట్ పొడవాటి బాల్కనీ లోని కుండీలలో వున్న రంగు రంగుల , రకరకాల మొక్కలతో దూరం నుండే మిత్రత్వం నెరుపుతూ ఉంటుంది . ఆమె ప్రయత్నం లేకుండానే ఆ ఎదురు ఫ్లాట్ లో నివసించే మనుషుల జీవన సరళిని గమనిస్తూ ఉంటుంది .

ఆమె ఆసక్తి మెల్ల మెల్లగా నిమ్మ చెట్టు మీద నుండీ , బూరుగు చెట్టు మీద నుండీ , కిటికీ లో నుండి కనిపించే ఆకాశం మీద నుండీ మరలి

ఆ ఇంటి మనుషుల మీద ఎక్కువ అవుతుంది . ఎదురింటి కిటికీలోనుండి ఎప్పుడైనా ఎదురింటి ఆమె తనవైపు చూసి ఒక పలకరింపు నవ్వు రువ్వుతుందేమో అనుకుంటే ఎదురింటామే వీరలక్ష్మీ దేవి ఉనికినే గుర్తించదు . అయినా ఆ ఇంటి మనుషులను గురించి వీర లక్ష్మీ దేవి బోలెడన్ని ఊహలు చేస్తుంది . చూస్తున్న కొద్దీ వాళ్ళు ఆమెకు దగ్గరవడం మొదలు పెడతారు . లేదు లేదు ఆమె వాళ్లకు దగ్గరవడం మొదలు పెడుతుంది . వాళ్ళ గురించి ఏమీ తెలియకుండానే వాళ్ళు కూడా తనలో భాగం అనుకుంటుంది .

ఆదివారం పూట వీరలక్ష్మీ దేవి కి కాస్త తీరిక . ఆదివారం పూటే అపార్టుమెంట్లో పని చేసే రమణమ్మ చాలా సంగతులు వీర లక్ష్మీ దేవి తో చెప్తుంది . వీర లక్ష్మీ దేవి కొన్ని వింటుంది . మరి కొన్ని వినదు . ఎందుకు వినదు ? ఇరవై ముప్పై కుటుంబాలు వుండే అపార్టుమెంట్లలో ఒకరి కొకరు రమణమ్మ లాంటి పనిమనుషుల ద్వారానే పరిచయం అవుతారు . ఏవేవో అసత్యపు దుష్ట పార్శ్వాలతో . దురదృష్ట వశాత్తు

ఒక్కొక్క సారి అందులో కొన్ని అయినా నిజం అని నిరూపంచబడతాయి . మనుషుల గురించిన ఏ అంచనా లేనప్పుడు ఉన్న అభిప్రాయాలు మనుషుల గురించి ఎంతో కొంత తెలిసినప్పుడు సవరణలకు గురి అవుతాయి . సానుకూలం గానో , ప్రతి కూలంగానో

అందుకేనేమో మనుషులకు ఎందుకు ఒకరి గురించి మరొకరికి తెలియడం ? తెలుసుకునేదాకా ఆగలేకపోవడం , తెలుసుకున్నాక ఓస్ ఇంతే కదా అనో లేదా ఛీ ఇంత నీచంగానా అనో అనుకోవడం ఎందుకు ? ఇందులో అసూయ లాంటి వాటి నుండి ఏదైనా ఓదార్పు ఉన్నదా ? అని విచికిత్స పడుతుంది

ఎప్పుడూ అందం ఆనందం చిందులు వేస్తున్నట్టు కనిపించే ఆ ఎదురు ఫ్లాట్ జంట ఒక సెలబ్రేషన్ తరువాత ఎబెదుకో తెలియదు కానీ ఘర్షణ పడతారు . ఆ మర్నాడు రమణమ్మ ఆమె వద్దు అన్నా వినకుండా ఒక మాట చెపుతుంది . “ఎవరి గొడవో కాదమ్మా ! మీ గురించే ఆ పక్కింటావిడ వాళ్ళ పనమ్మాయి తో అన్నదట . అది వచ్చి కింద ఇంటావిడకి చెప్పింది . “మా ఎదురింటి ఫ్లాట్ లో ఆవిడ అస్తమాను కిటికీ లోంచి దొంగతనముగా మా ఇంటి కేసి చూస్తూ ఉంటుంది . ఆవిడకు ఇంకేమీ పని లేదా ?”అని అడిగిందట . “అని రమణమ్మ ఇంకా ఎదో చెపుతుంటే “వద్దు లే రమణమ్మా ! చెప్పకు ఆ కిటికీ మూసేద్దాం లే “అని చెప్పి వీర లక్ష్మీ దేవి రమణమ్మను పంపించి వేస్తుంది

“అయినా పడగ్గది కిటికీ మూయలేదు . మూయను కూడా . ఈ మనుషుల గురించి నాకు ఎంత తక్కువ తెలిస్తే అంత మంచిది . ఎందుకంటే వాళ్ళు నాకు కావలి కనుక ” అన్న వాక్యాలతో కథ ముగుస్తుంది . ఈ వాక్యాలు రాయడానికి ముందు రచయిత్రి మరో రెండు మాటలు కూడా అంటుంది . “ఆమె లేదా వాళ్ళ వివరాలు గానీ వినడంకానీ నాకు ఇష్టం లేదు . ఈ తూర్పు వైపు నిమ్మ చెట్టు లాగే , ఉత్తర దిక్కున ఉన్న వేప చెట్టు గల గల ల లోంచి కదిలే ఆకాశపు నీలిమ లాగే వాళ్ళూను “అనే మరో రెండు వాక్యాలు కూడా రాస్తుంది

“కిటికీ మూయలేదు . మూయను కూడా ఎందుకంటే వాళ్ళు నాకు కావాలి . నాకు మనుషులు కావాలి ” అన్న వాక్యాలు నన్ను చాలా రోజులు వెంటాడాయి

ఈ కథలో వీర లక్ష్మీ దేవి మనిషి ఏర్పరచుకునే రెండు బంధాల గురించి చెప్పింది . ఒకటి మనిషి ప్రకృతి తో ఏర్పరచుకునే సంబంధం గురించి . మరొకటి   సాటి మనుషులతోనూ ఏర్పర్చుకునే సంబంధాల గురించి . ప్రకృతి తో ఏర్పరచుకునే సంబంధాలతో వీర లక్ష్మీ దేవికి ఎలాంటి పేచీ లేదు . కానీ మనుషులతో ఏర్పరచుకునే సంబంధాలతోనే పేచీ . ఈ కథలోనే ఒక చోట వీర లక్ష్మీ దేవి ఒక మాట అంటుంది . “నేను ఫోన్ లో మాట్లాడుతూ ఉత్తరం వైపు నడవాలోకి వెళితే అతి ఖాళీ స్థలం లో ఉన్న బూరుగు చెట్టు రమ్మని సైగలు చేస్తుంది . నేను ఫోన్ లో చాలా సేపు చిరాగ్గానో , అసౌకర్యంగానో , విసుగ్గానే మాట్లాడి అలసట తో లోపలి వచ్చేటప్పుడు కూడా ఆ బూరుగు చెట్టు అరచేతులంత ఆకులతో రారమ్మని ఆహ్వానిస్తుంది ” అంటారు . నిజం! చెట్టు కదా ! తనతో సంభాషించే , సంభాషించకుండా పక్కనుండి వెళ్లిపోయే మనుషుల భావోద్వేగాలతో వాటికి పని లేదు . అవి ఎప్పుడూ ఒకేలాగా ఉంటాయి . మనం చెట్టుతోనో , పుట్టతోనో స్నేహం చేస్తున్నప్పుడు మన భావేద్వేగాలు అన్నీ ఆ చెట్టుకు పుట్టకు ఆపాదించుకుంటాము మన దుఃఖాన్ని , ఆనందాన్ని వాటిలో చూసుకుంటాము . మన లోపలి మనం తోనే మనం చెట్టు రూపం తోనో , పుట్ట రూపం తోనో స్నేహం చేస్తాము . కనుక వాటితో మనకు పేచీ లేదు . కానీ మనుషులతో అలా కాదు . మనం భావోద్వేగాలతో ఎలా అయితే స్పందిస్తామో , వాళ్ళు కూడా అలాగే భావోద్వేగాలతో స్పందిస్తారు కనుక ఒక ఘర్షణ ఏర్పడుతుంది . తద్వారా అశాంతికి దారులు పడతాయి . ఈ ఘర్షణ, ఈ అశాంతి లేకుండా ఉండాలంటే మనుషులతో రెసిప్రొకేషన్ లేని సంబంధాలు కావాలి . మనుషులు ఎంత తక్కువ తెలిస్తే అంత ఎక్కువ ఆనందంగా ఉంటాము

నిజానికి ప్రకృతితో మన సంబంధాలు ఏమీ అంత సవ్యంగా లేవు . ప్రకృతి భాష మనకు తెలియదు కనుక మనం అవి ఒకేలా ఉంటాయి అనుకుంటాము . చెట్టు కూడా మనలని ప్రేమిస్తుంది . చెట్టు కూడా మనలని ద్వేషిస్తుంది . ఆ భాష తెలిసినప్పుడు వాటి ఆనంద విషాదాలను మనం తెలుసుకోగలుగుతాము .

ప్రపంచమంతా ఒక గ్లోబల్ విలేజ్ గా మారి , సమాచారం ఎక్కడికక్కడ గుట్టలు గుట్టలుగా పోగుపడుతున్నప్పుడు ఇవాళ మనిషి కూడా ఒక సమాచారం గా మరి పోతున్నాడు . ఒక బైట్ గానో , ఒక ఆల్గారిథం గానో తనను తాను కనుగొంటున్నాడు . సమాచారం గుట్టలు గుట్టలు గా పేరుకుపోతున్నప్పుడు , మనలని ఆపాదమస్తకం ముంచేస్తున్నప్పుడు మనం వద్దు అనుకున్నా ఆ సమాచారం మన హృదయం లోకి వెళ్లి పోతుంది . అది మనం వద్దు అనుకున్నా మనం ప్రేమించే మనుషుల పట్ల మన భావనలను ప్రభావితం చేస్తుంది . అలా ప్రభావితం అయినప్పుడు వాళ్ళ మీద మన అభిప్రాయాలూ , అంచనాలు ఒక్కొక్క సారి తలకిందులు అవుతాయి . ఇలా తలకిందులు కావడం కొన్ని సార్లు తీవ్రమైన పరిణామాలకు కూడా దారి తెస్తుంది .

వీర లక్ష్మీ దేవి గారికి తెలిసి కూడా పాఠకుడికి చెప్పని రహస్యం ఒకటి వుంది . ఈ కథ లోని రమణమ్మ లాంటి పని మనుషులు లేదా ఇప్పటి సోషల్ మీడియా మనకు కేవలం సమాచారం మాత్రమే ఇస్తాయి . మనకు ఒక ఆత్మీయమైన , మనకు మాత్రమే ఆనుభవైకవేద్యమైన అనుభవాన్ని ఇవ్వవు . అంటే మన దగ్గర , మనం ప్రత్యక్షం గానో , పరోక్షంగానో ప్రేమించే వాళ్ళ గురించి కేవలం సమాచారం మాత్రమే ఉన్నప్పుడు మన బంధాలు ఒకలా రూపు దిద్దుకుంటాయి . వాళ్లతో మనకు ప్రత్యక్ష అనుభవాలు ఉన్నప్పుడు సంబంధాలు మరొకలా రూపు దిద్దుకుంటాయి . చాలా తరచుగా సమాచారం ద్వారా మనం పొందిన జ్ఞానాన్ని , అనుభవం ద్వారా పొందిన జ్ఞానం తో బేరీజు వేసుకుని మనం అభిప్రాయాలను సవరించుకోవడమో , మార్చుకోవడమో చేయం . ఎవరికైనా మొదట సమాచారం ద్వారాను , తరువాత అనుభవం ద్వారాను రిలేషన్స్ ఏర్పడతాయి . మనం చాలా తరచుగా సమాచారం ద్వారా ఏర్పడిన అభిప్రాయాలకు లెజిటిమసీ కల్పించుకోవడం కోసం అనుభవం ద్వారా ఏర్పడిన అభిప్రాయాలను ఉపయోగించుకుంటాము.

ప్రకృతి తో మనకు పరోక్ష అనుభవం ఉండదు . కేవలం ప్రత్యక్ష అనుభవం మాత్రమే ఉంటుంది . కనుక ప్రత్యక్ష , పరోక్ష అనుభవాల మధ్య ఘర్షణ ఉండదు . అందుకని ప్రకృతి తో వుండే రిలేషన్ లో ఎలాంటి ప్రాబబిలిటీలు ఉండవు . అనుభవం మాత్రమే ఉంటుంది . అభిప్రాయం ఉండదు . అనుభవం ఎప్పటికీ మారదు . అభిప్రాయం మాత్రమే తరచూ మారుతూ ఉంటుంది .

మనుషులతో ఏర్పడే రిలేషన్స్ లో అభిప్రాయాలు , అనుభవాలు ఓక దానిని ఒకటి ఓడించి ఆధిపత్యం చలాయించాలని చూస్తాయి . లేదూ ఒకదానితో మరొకటి ఓవర్ లాప్ అయి మనలని సందేహం లోకి నెట్టేస్తాయి . అభిప్రాయాలకు , అనుభవాలకు ఘర్షణ అంటే అది సమాచారానికీ , జ్ఞానానికీ మధ్య ఘర్షణ . జ్ఞానం కూడా సమాచారమే కానీ అది శుద్ధ సమాచారం కాదు . దాంట్లో కొంత వివేచనా , వివేకమూ , పోల్చి చూసుకునే తాత్వికత ఉంటాయి

వీర లక్ష్మీ దేవి గారు ఈ కథను ఇంకొంచెం పొడిగించి రమణమ్మ ద్వారా లభించిన సమాచారాన్ని , ప్రత్యక్ష అనుభవం ద్వారా పోల్చి చూసుకుంటే బావుండేదేమో . అలా చేయడానికి బదులుగా మనుషులతో అతి తక్కువ లేదా తక్కువ సంబంధాలను నెరపడం ద్వారా ఏ అపార్ధాలు , అసూయలు , అశాంతులు లేని మనుషులను సొంతం చేసుకోవాలి అనుకున్నారు .

ఈ కధకు నేపధ్యం గా ఆమె సత్యం శంకర మంచి ఒక రోజు వెళ్ళిపోయింది , వడ్డెర చండీ దాస్ ఒంటరి జీవితము గురించి ఒక శేఫాలిక లో పేర్కొన్నారు . సత్యం శంకర మంచి పిచ్చయ్య రోజులు , వడ్డెర చండీదాస్ ఒంటరి రోజులు , ఇప్పటి రోజులు ఒకటి కావు . సత్యం శంకర మంచి కాలం ఒంటరి తనం ఒక వధ్యశిల అనుకునే రోజులు కావు . నిజానికి అవి సామాజికము , వయక్తికము అని మనిషి జీవితాన్ని విడదీసుకునే రోజులు కావు . ఆ రోజులలో జీవితం ఒక ఉత్సవ సౌరభం , కొన్ని కొన్ని మినహాయింపులతో . చండీదాస్ ఒంటరి జీవితం కూడా ఒంటరి జీవితం కాదు . అతడొక మౌన సంభాషణ జరిపాడు సమాజం తో . చండీ దాస్ జరిపిన మౌన సంభాషణే , శ్రీ రమణ మిథునం కధలో అప్ప దాసు , బుచ్చి లక్ష్మి కూడా గడిపారు . అప్పదాసు బావ మరిది తప్పిస్తే ఆ కధలో మరొక పాత్ర కనపడదు . చండీ దాస్ లాగే అప్పదాసు , బుచ్చి లక్ష్మి దంపతులు కూడా రేడియో విన్నారు . ఫోన్ లో మాట్లాడారు . పేరంటానికి వెళ్లారు . వీళ్ళ జీవితాలలో సామాజిక జీవితం ఉండీ లేనట్టు కనిపిస్తుంది . సామాజికం కంటే వయక్తికమే ఎక్కువ .

వీర లక్ష్మీ దేవి గారు ఆశించినట్టు అతి తక్కువ సంబంధాలతో కూడా జీవితం గడిపేయవచ్చు . . శంకర మంచి పిచ్చయ్య లాగే బతికినంత కాలం కాలానికి కూడా తెలియకుండా కాలం తో పాటు బతకడం ఇప్పటికీ సాధ్యమే . నిజానికి కొన్ని కోట్ల మంది అనామకంగా పుట్టి అనామకంగానే రాలిపోతున్నారు . వాళ్ళు నివసించిన కాలాన్ని ఆ కాలం కూడా గుర్తు పెట్టుకోదు .

వీరలక్ష్మీ దేవి గారి ఆవేదనకు అర్ధం ఉంది . నిజానికి ఆ ఆవేదన ఒక భయం లో నుండి పుట్టింది . క్షణ క్షణము విస్తృతమవుతున్న సామాజిక మాధ్యమ సంబంధాలలో మనిషి తనను తానూ కోల్పోతున్నాడన్న భయం ఆమెది . ఆ కోల్పోవడాన్ని జయించాలన్న తపన ఆమెది . ఆ స్పేస్ ను ప్రకృతి తో నింపేయాలన్న సదుద్దేశ్యం ఆమెది . ఈ గందరగోళం నుండి స్పష్టత కోసం ఈ కిటికీ లో వెన్నెల కథను రాసారు ఆమె . బ్యాక్ టు నేచర్ . ఈ కథ తాత్విక భూమిక కిటికీ ఒక ప్రతీక . బయట వెన్నెల ప్రకృతి తో మనిషి ఏర్పరచుకోవాల్సిన సంబంధం అయితే గదిలో వీర లక్ష్మీ దేవి సమాచారమనే , సామాజిక సంబంధాలు అనే జైలులో బందీ అయిన మనిషికి ప్రతీక . ఈ రెండు ప్రతీకలు మధ్య ఆమె రచించిన సౌందర్య గీతం , కురిపించిన మానవీయ పరిమళం ఈ కథ

మనిషి తనను తాను నిలబెట్టుకోవడానికి , తద్వారా ఒక సమాజాన్ని నిలబెట్టడానికి కిటికి బయట వెన్నెల ఉడుత సాయం చేసినా చాలు కదా

ఇప్పటికీ కథ కలిగించిన ఆలోచనలు ఇవి . మళ్ళీ చదివితే మళ్ళీ ఏ కొత్త అర్ధాలు స్పురిస్తాయో-

అక్కా ! అభినందనలు.

*