సైన్స్ ఫిక్షన్ అంటే పల్ప్ ఫిక్షన్ కానేకాదు!

ఆ మధ్యనో సాహితీ మితృడు – ఆయనో రచయిత కూడా – సైన్స్ ఫిక్షన్ అంటే పల్ప్ ఫిక్షన్ అని ఒక తృణీకార భావంతో నాతో మాట్లాడాడు.

ఇటువంటి అభిప్రాయమే కొందరు సాహితీ విమర్శకుల్లోనూ గమనించాను. సైన్స్ ఫిక్షన్ అనేది ఏదో టైమ్ పాస్ వ్యవహారం అనీ, దానివల్ల సమాజానికి ఏం ఉపయోగం లేదనీ వీరి అభిప్రాయం. అది సరికాదు.

ఈ తరహా కాల్పనిక సాహిత్యం పాఠకులకి విజ్ఞాన శాస్త్రంపై ఆసక్తి పెంచుతుంది. వాళ్లకి ప్రశ్నించటం అలవాటు చేస్తుంది. తర్కాన్ని నేర్పుతుంది. ఇతర తరహాల సాహిత్యం సమాజంపై కలిగించే ప్రభావాన్ని అంచనా వేయటం సాధ్యం కాదు. దాని గురించి వాదోపవాదాలు చేసుకోవాల్సిందే తప్ప, ఇదిగిదిగో ఈ సాహిత్యం వల్ల ఈ ప్రయోజనం కలిగింది సుమా అని ఇదమిత్ధంగా చెప్పలేం. కానీ సైన్స్ ఫిక్షన్ అలా కాదు. దానివల్ల ప్రపంచానికి ఎలాంటి ఉపయోగాలు కలిగాయో ఉదాహరణపూర్వకంగా చెప్పొచ్చు.

సైన్స్ ఫిక్షన్ విరివిగా చదివి శాస్త్రవిజ్ఞానం పట్ల ఆసక్తి పెంచుకుని కాలక్రమంలో సైంటిస్టులుగా మారి వినూత్న ఆవిష్కరణలు చేసిన మహామహులెందరో ఉన్నారు. గత శతాబ్దిలో ప్రపంచాన్ని పెను మార్పులకు గురిచేసిన ఆవిష్కరణలెన్నిటికో మూలాలు సై-ఫై సాహిత్యంలో ఉన్నాయి. ఇంటర్నెట్, సెల్‌ఫోన్స్, శాటిలైట్స్, రోబాట్స్, సబ్‌మెరైన్స్, ఎలెక్ట్రిక్ కార్స్, స్పేస్ ట్రావెల్, జెనెటిక్ ఇంజినీరింగ్, సంప్రదాయేతర ఇంధనాలు, ఆర్టిఫిషియల్ ఇంటలిజెన్స్, వగైరా, వగైరా. ఈరోజు ఎవరి చేతిలో చూసినా ఐపాడ్ వంటి పరికరాలు కనిపిస్తున్నాయి.

మరి టాబ్లెట్ కంప్యూటర్ అనే ఊహకి ప్రాణం పోసింది 1968లో ఆర్థర్ సి. క్లార్క్ రాసిన 2001: A Space Odyssey నవల. స్టార్‌ట్రెక్ నుండి స్ఫూర్తి పొంది తయారైన సాంకేతిక ఉపకరణాలు లెక్కలేనన్ని. అవి ప్రస్తుతం మనమున్న ప్రపంచాన్ని సమూలంగా మార్చివేశాయి. కాబట్టి సమాజాల మీద సైన్స్ ఫిక్షన్ ప్రభావం తీసిపారేయలేనిది. అన్నిటినీ మించి, సైన్స్ ఫిక్షన్ పలు రకాల భవిష్యత్తులని ఊహిస్తుంది. ఏ రకం భవిష్యత్తు కావాలో తేల్చుకోమంటుంది. ఆ కోణంలో చూస్తే, సైన్స్ ఫిక్షన్‌లోంచి ఎంటర్టెయిన్‌మెంటే కాక, కావాల్సినంత ‘సామాజిక స్పృహ’ కూడా రాలిపడుతుంది.

లిటరరీ ఫిక్షన్ – జాన్రా ఫిక్షన్

కాల్పనిక సాహిత్యాన్ని లిటరరీ ఫిక్షన్, genre ఫిక్షన్ అని రెండుగా వర్గీకరిస్తారు. అయితే – ‘genre ఫిక్షన్ కానిదంతా లిటరరీ ఫిక్షన్’ అనే వాదన బహుళ ప్రాచుర్యంలో ఉంది. కానీ నా దృష్టిలో లిటరరీ ఫిక్షన్ అనబడేది కూడా ఒక genre మాత్రమే. తక్కిన అన్ని రకాల కాల్పనిక సాహిత్యానికీ ఉన్నట్లే లిటరరీ ఫిక్షన్‌గా పిలవబడే సీరియస్ సాహిత్యానికీ తనదంటూ ఓ పాఠక సమూహం ఉంది. అంతకు మించి దానికేం ప్రత్యేకత లేదు.

ఆంగ్ల సాహిత్యానికి సంబంధించినంతవరకూ, మెయిన్ స్ట్రీమ్ ఫిక్షన్ అంటే ఎక్కువగా అమ్ముడుపోయే పాపులర్ ఫిక్షన్. ఇది పాత్రల చిత్రీకరణ మీద కూడా కాస్త దృష్టిపెట్టే genre సాహిత్యమన్నమాట. అదే తెలుగులోకొచ్చేసరికి, మనకి ప్రస్తుతం వస్తున్నదంతా దాదాపు లిటరరీ ఫిక్షనే కాబట్టి, అదే ఇక్కడ ప్రధాన స్రవంతి సాహిత్యంగా పరిగణించబడుతోంది.

ఈ రకమైన కథల్లో రచయిత దృష్టి ప్రధానంగా పాత్రల వ్యక్తిత్వ చిత్రణ మీద, వాటి అంతఃసంఘర్షణ ఆవిష్కరించటమ్మీద, ఏదో ఓ ఫిలసాఫికల్ ఐడియాని వెల్లడించటం మీద ఉంటుంది. ఇక్కడ పాత్రల చేతలకన్నా వాటి ఆలోచనలు, అనుభూతులు, ఆవేశాల వ్యక్తీకరణకి ప్రాధాన్యత ఎక్కువ. అందువల్ల ఈ తరహా కథలు చిక్కటి భాష మరియు చక్కటి శైలి మీద ఎక్కువగా ఆధారపడతాయి. ఎత్తుగడ, ముగింపు, plot, మలుపులు, ఉత్కంఠ ఇత్యాదివి ఇక్కడ పెద్దగా ప్రాముఖ్యత లేని విషయాలు. ఆ కారణంగా, లిటరరీ ఫిక్షన్ ‘ఇలాగే రాయాలి’ అనే కట్టుబాట్లేమీ లేవు. రాయగలిగేవారికి ఈ తరహా కథల్లో ఆకాశమే హద్దు. ఇతర తరహా కథలకి లేని వెసులుబాటిది.

ఇక, genre కథలు ప్రధానంగా plot element మీద ఆధారపడతాయి. వీటిలో action ఎక్కువ. కథనాన్ని పరుగులెత్తించాలి. ఊహించని మలుపులుండాలి. పాఠకుల్ని ఊపిరితీసుకోనివ్వకూడదు. ఫిలాసఫీలూ అవీ ఉంటే ఉండొచ్చు కానీ అవి ముఖ్యం కాదు. ప్రతి genre కి కొన్ని కన్వెన్షన్స్ ఉంటాయి. ‘ఇలా చెయ్యాలి, ఇది చెయ్యకూడదు’ అనే కట్టుబాట్లుంటాయి. ఆ కన్వెషన్స్ పాటిస్తూనే, ఆ కట్టుబాట్లు మీరకుండానే కథలో కొత్తదనమేదో చూపాలి. దానికోసం కథకుడు చాలా కసరత్తు చేయాల్సుంటుంది.

రొమాన్స్ వంటి genres వదిలేస్తే, మిగిలినవాటిలో కథకుడు భావోద్వేగాల కన్నా తర్కం మీద ఎక్కువగా ఆధారపడాలి. అంతా పకడ్బందీగా ఉండాలి. ఓ సైన్స్ ఫిక్షన్ కథకి పాఠకుల్ని ప్రిపేర్ చెయ్యటంలో ఉన్న సాధకబాధకాలు ఇందాక వేరే ప్రశ్నకి సమాధానంగా చెప్పాను. అలాగే, ఒక డిటెక్టివ్ కథ రాయాలంటే రచయితకి నేరగాళ్ల, పోలీసుల ఆలోచనా సరళిపై, వాళ్లు పని చేసే పద్ధతులపై అవగాహన ఉండాలి. అవసరమైతే ఆయుధాల గురించి, వాటిని ఉపయోగించే వైనం, ఫోరెన్సిక్స్, క్లూస్ టీమ్ పనిచేసే విధానం …. ఇలా సవాలక్ష విషయాలు తెలుసుకోవాలి.

ఇవన్నీ చాలనట్లు ఇంతకు ముందెక్కడా మరే కథలోనూ రాని విధంగా ఓ నేర ఘటన సృష్టించాలి. దానికి వీలైనన్ని ముడులు వేయాలి. ఓ పజిల్ తయారు చెయ్యాలి. పాఠకుల్ని ఉత్కంఠకి గురి చేస్తూ ఆ పజిల్‌ని పరిష్కరించాలి. కథ నిండా క్లూస్ వదుల్తూనే వాటి మీదకి పాఠకుల దృష్టి మళ్లకుండా జాగ్రత్త పడాలి. అందుకోసం అవసరమైనన్ని red herrings చొప్పించాలి. చివర్లో పాఠకుడు ‘అర్రెర్రె …. అన్ని హింట్స్ ఇచ్చినా ఈ ముగింపు ఎలా పసిగట్టలేకపోయానా!’ అనుకునేట్టు చెయ్యగలగాలి. లిటరరీ ఫిక్షన్‌కి మాదిరే genre ఫిక్షన్‌కి కూడా భాష ముఖ్యమే. కానీ దాన్ని పాత్రల భావావేశాల వ్యక్తీకరణకి బదులు ఎక్కువగా witty and vivid dialogue కోసం, సంఘటనల, సన్నివేశాల వర్ణన కోసం వాడాల్సుంటుంది.

సైన్స్ ఫిక్షన్ రచన – సాధక బాధకాలు

ఏ రకం కథలకి ఉండే సవాళ్లు వాటికి ఉంటాయి. సైన్స్ ఫిక్షన్‌కి సంబంధించినంతవరకూ అతి పెద్ద సవాల్ స్థలాభావ సమస్యని అధిగమించటం. తెలుగు (అచ్చు) పత్రికల్లో ఓ కథకి సుమారుగా రెండువేల పదాలకన్నా ఎక్కువుండకూడదనే అనధికార నియమం ఉంది. కాబట్టి కథకి క్లుప్తత చాలా ముఖ్యం. లిటరరీ తరహా సాహిత్యానికి ఇదో పెద్ద సమస్య కాదు. మన చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచాన్నే కథకి నేపధ్యంగా ఎంచుకున్నప్పుడు ఆ ప్రపంచాన్ని, అందులోని మనుషుల బాధల్ని, వాళ్ల సంతోషాల్ని, వాళ్ల చర్యల్ని, ప్రతిచర్యల్ని, వాడే వస్తువుల్ని, మాట్లాడే మాటల్ని, వాటి అర్థాల్ని … ఏవీ ప్రత్యేకంగా వివరించనవసరం లేదు. పాఠకులెరిగిన లోకమది. దానితోనూ, ఆ పాత్రలతోనూ వాళ్లు వెంటనే కనెక్ట్ అవుతారు. ఇక్కడ రచయిత ఎకాఎకీ పాత్రల వ్యక్తిత్వాల ఆవిష్కరణలోకి, కథ చెప్పటంలోకి దిగిపోవచ్చు. అదే ఏ సుదూర గ్రహమ్మీదనో జరిగే సై-ఫై కథొకటి చెప్పాలనుకోండి. పాఠకుల్ని ఓ కొత్త లోకంలోకి లాక్కుపోవాలి. ఆ వాతావరణానికి వాళ్లు అలవాటు పడేలా చెయ్యాలి. అక్కడ వాహనాలు ఎలా పరిగెడతాయి, రాజకీయాలెలా తగలడతాయి, పిల్లలెలా పుడతారు, ఆ సమాజం ఎలా ఉంది, అక్కడి జీవులు ఎలాంటి సాంఘిక, నైతిక సమస్యలతో సతమతమవుతుంటారు – ఇలాంటివన్నీ కొత్తగా పాఠకుడికి ‘నేర్పాలి’. ఉదాహరణకి – భవిష్యత్తులో బయాట్ల మధ్య జరగబోయే యుద్ధాల నేపధ్యంలో ఓ కథ రాయాలంటే – ఆ భవిష్యత్తులో ప్రపంచం ఎలా ఉంది, అసలు బయాట్ అంటే ఏంటి …. ఇత్యాదివి వివరించాలి. మళ్లీ ఇవన్నీ పనిగట్టుకుని చెబుతున్నట్లుండకూడదు. అలా చేస్తే అదో విసుగెత్తించే వ్యాసంలా తయారవుతుంది. వివరణ ఎక్కువైతే అచ్చులో పట్టటంలేదని ఎడిటర్ గగ్గోలు పెడతాడు. తక్కువైతే పాఠకుల తల తిరిగే ప్రమాదం. కత్తి మీద సామన్న మాట.

ఇక రెండో పెద్ద సవాల్, కథలో ప్రస్తావించిన సైన్స్ విశేషాలు పాఠకులకి ఏ మోతాదులో వివరించాలనేది. ఏబీసీడీలనుండి మొదలు పెట్టి విడమర్చాలా, లేక వాళ్లకి అంతా తెలుసని భావిస్తూ వివరాలు వదిలేయాలా, లేక మధ్యస్తంగా పోవాలా? ఇది కూడా కత్తి మీద సామే. దీనికీ పైన ప్రస్తావించిన స్థలాభావ సమస్యకీ ప్రత్యక్ష సంబంధం ఉంది. చాలామంది పాఠకులకి సైన్స్‌లో పెద్దగా ప్రవేశం ఉండకపోవచ్చు. ఉదాహరణకి, ంఅన్య్ వొర్ల్ద్స్ ఈంతెర్ప్రెతతిఒన్ అంటే ఏంటో తెలిసిన పాఠకులెందరు? నా రెండో కథ ‘మరో ప్రపంచం’ దాని చుట్టూ తిరుగుతుంది. సాంకేతిక పదజాలాలతో పటాటోపం ప్రదర్శించకుండా అతి సాధారణ విషయాల సాయంతో సోదాహరణంగా, కథలో సహజంగా అతికేటట్లు, ఇలాంటివి వివరించాలి. ఈ సమస్య అధిగమించటానికి నేను తరచూ వాడే చిట్కా ఒకటుంది. నా కథల్లో కనీసం ఒక పాత్రని సగటు పాఠకుడి స్థాయిలో సృష్టిస్తాను. పాఠకుడికి వచ్చే సందేహాలు ఈ పాత్ర ద్వారా మరో పాత్రని అడిగించటం ద్వారానో, మరే విధంగానో అవసరమైన కాన్సెప్ట్స్ విశదీకరిస్తాను. చిట్కా పాతదే. కానీ ప్రతిసారీ పనిచేస్తుంది.

ఇక – నా వరకూ నేను ఎదుర్కొన్న సమస్యొకటి ఉంది. మన అచ్చు పత్రికల్లో కథలకి ఇలస్ట్రేషన్స్ వేసేవారికి మొత్తగా సాహిత్యం మీద ఎలాంటి అవగాహన ఉందో తెలీదు కానీ – సైన్స్ ఫిక్షన్ మీద కానీ, సైన్స్ మీద కానీ పెద్దగా అవగాహన లేనట్లుంది. అచ్చులో వచ్చిన నా కథల్లో దేనికీ సరైన బొమ్మ రాలేదు. పైగా – కథల్లోని కీలక అంశాలని చిత్రాలుగా మలిచే అలవాటున్న ఇలస్ట్రేటర్స్ చేతిలో పడి నా కథల్లోని ట్విస్టులు బొమ్మల రూపంలో చాలాసార్లు బయటపడబోయాయి. ఇలాంటి ప్రమాదాల్ని ముందే ఊహించటం వల్ల, అచ్చుకి ముందే పట్టుబట్టి ఆ బొమ్మల్ని తెప్పించుకు చూసి వాటికి మార్పులు సూచించి కథల్ని కాపాడుకోవటం చాలాసార్లు జరిగింది.

నిర్లక్ష్యానికి అనేక కారణాలు!

గడచిన రెండు మూడు దశాబ్దాలుగా తెలుగులో genre fiction చాలా నిర్లక్ష్యానికి గురయ్యింది; ఇంకా అవుతోనే ఉంది. నాకు తోచినంతవరకూ దానికి ప్రధాన కారణం – అది రాయటానికి అవసరమైన ఓపిక కథకులకి లేకపోవటం. కథ రాయాలంటే పైన చెప్పిన కసరత్తులన్నీ ఏం చేస్తాం అనే బద్ధకం. ఆ గోలంతా లేకుండా రాయటానికి కట్టుబాట్లు లేని లిటరరీ ఫిక్షన్ ఉండనే ఉందిగా.

ఇలా అంటున్నానని, లిటరరీ ఫిక్షన్ రాయటం నీళ్లు తాగినంత తేలికని నా ఉద్దేశం కాదు. ప్లాట్ అనేది లేకుండా కేవలం భావోద్వేగాల మీద ఆధారపడి కథ చెప్పి మెప్పించటం ఆషామాషీ వ్యవహారం కాదు. దానికి చాలా చాతుర్యం కావాలి. భాష మీద భీకరమైన పట్టుండాలి. అవి రెండూ ఉన్న వాళ్లు తెలుగులోకొద్దిమందే ఉన్నారు. మిగిలిన వాళ్లతోనే సమస్య. లిటరరీ ఫిక్షన్‌కి ఉన్న ఫ్లెక్సిబిలిటీని అలుసుగా తీసుకుని చాలామంది చేతికొచ్చింది రాసేసి అదంతా సీరియస్ సాహిత్యం అంటూ పాఠకుల నెత్తిన కుమ్మరిస్తున్నారు.

వార్తా పత్రికొకటి తిరగేస్తే బోలెడంత ముడిసరుకు దొరుకుతుంది. డిగ్నిటీ ఆఫ్ లేబర్ అంటే ఏంటో చివరాఖరుకు తెలుసుకున్న నిరుద్యోగి, కొత్తగా కొన్న కారుకు పడ్డ సొట్ట చూసి గుండె తరుక్కుపోయిన చిరుద్యోగి, భార్య పుస్తెలమ్మి వేయించిన బోరులో నీళ్లు పడక భోరుమన్న బక్క రైతు, సాఫ్ట్‌వేర్ జీవుల సంసారాల్లో పదనిసలు, సమకాలీన సాంఘిక సమస్యలపై రన్నింగ్ కామెంటరీ – ఇలాంటి అంశాలతో కథలు రాయటానికి పరిశోధనలు, పరిశ్రమ అవసరం లేదు. కథ రాయాలనే ఆసక్తి ఉంటే చాలు, కుప్పలు తెప్పలుగా రాసిపారేయొచ్చు.

ప్రస్తుతం ఎక్కువగా జరుగుతున్నదదే. రోజువారీ జీవితాల్లోని చిరాకులు, చిక్కులు తలపోసుకుని ఉసూరుమనే పాత్రల నిట్టూర్పులతో పేజీలు నింపేసి అదే కథంటూ అచ్చోసి వదుల్తున్నారు. డైరీల్లో రాసుకునే సరుకుని ఫిక్షన్ అనేస్తున్నారు. స్వీయానుభవాలనుండి కథలల్లటం తప్పేమీ కాదు. ఐతే కథలల్లటంలో అదో ప్రక్రియ మాత్రమే. అధిక శాతం కథకులెరిగిన ఏకైక ప్రక్రియగా అదొక్కటే మిగలటం తెలుగు కథల్లో భిన్నత్వలేమికి కారణం. పైగా కథలతో సమాజంలో మార్పులేవో తెచ్చేయాలనే ఉబలాటమొకటి!

నాకు తెలిసి ఈ ధోరణి తెచ్చిన ఒకే మార్పు – పాఠకులు తెలుగు కథలంటే భయపడి పారిపోవటం. ఐదు కోట్లకి పైగా అక్షరాస్యులున్న భాషలో ఓ కథల పుస్తకం ఐదు వేల కాపీలు అమ్ముడుపోతే సంబరాలు చేసుకునే స్థితిలో ఉన్నాం! ఎవరూ చదవని సాహిత్యం ఎవరిని ఉద్ధరిస్తుంది?

సమాజాన్ని మార్చటం ఏమో కానీ, ముందు మన కథకులు మారాలి. అప్పుడే తెలుగు కథ కళకళలాడుతుంది.

*