సినిమా చరిత్రకు అరుదైన అక్షర రూపం

సినిమాలంటే అంతంత మాత్రమే ఇష్టపడే నా లాంటివాడిని, సినిమా సంబంధమైన సమకాలీన విజ్ఞాన సర్వస్వం… ‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్’ ‘ పుస్తకం, మా అమ్మాయి ప్రేమ మాలిని ద్వారా నా చేతికి అందిన తక్షణమే నన్ను ఆకట్టుకోవడమే కాకుండా, అందులోని విషయాలను దాదాపు ఆమూలాగ్రంగా చదివేస్థితి కలిగించిందంటే, దానికి ‘సంస్కృతం నుంచి సైన్స్ దాకా’ చదివి, ముచ్చటగా మూడు పీజీలు మూడు ప్రధాన నగరాలలో పూర్తిచేసిన పుస్తక రచయిత ‘రెంటాల జయదేవ’ను మనస్ఫూర్తిగా అభినందించాలి. మానవ విలువల పరిరక్షణకు సాహిత్యం ఎంత మోతాదులో అవసరమో, సమకాలీన నవ-సమ సమాజంలో సినిమా మాధ్యమం ద్వారా విలువల పరిరక్షణకు విమర్శనాత్మక దృక్ఫధంతో సాహిత్యపరంగా, సినిమా చరిత్రను గ్రంథస్థం చేయడం అంతే అవసరం.

‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్ ’ పుస్తకానికి ముందు మాటలు రాసిన ప్రముఖులలో ఒకరు – ‘తెలుగు సినిమాను ఆస్కార్ స్థాయికి తీసుకెళ్లిన భారతీయ దర్శక ధీరుడు, పద్మశ్రీ ఆవార్డు గ్రహీత ’ ఎస్ఎస్ రాజమౌళి. ఆయన స్వయంగా తన పుస్తకాంశంలో ‘సినిమా ప్రేమికులకు గొప్ప ఫీల్’ అంటూ చెప్పిన విషయాల సంగ్రహం కూడా ఇదే. ‘సినిమా పుట్టుక ఒక అద్భుతం. అసలు సినిమా అనేదే ఓ మహాద్భుతం! అన్ని కళలనూ తనలో ఇముడ్చుకున్నది సినిమా ’ అంటారాయన. అందుకే, భావితరాల వారికి సినిమా సంబంధిత విజ్ఞానాన్ని అందించాలి. పండిత రచయితల రెంటాల వంశంలో జన్మించి, ‘తెలుగు సినిమా రాజధాని విజయవాడ’లో పెరిగి, తెలుగు సాహిత్యంలో పీ హెచ్ డీ సాధించిన ‘నా స్నేహితుడు’ డాక్టర్ రెంటాల జయదేవ, ఈ పనిని సమర్థవంతంగా చేసినందుకు, సినీరంగ ప్రముఖులతో సహా ఆబాల గోపాలం సినీ ప్రేక్షకులు ఆయనను మనసారా అభినందించాలి. బహుశా జయదేవ, తన ‘పంచ ప్రాణాలను’ సాహిత్యం, సినిమా, సంస్కృతీ, సమాజం, స్నేహంలో నిలిపినందువల్లే ఇది సాధ్యపడి ఉండవచ్చు. ‘పుస్తకం డాక్టరేట్ కు అర్హమైన గొప్ప పరిశోధనా గ్రంథం’ అన్న రాజమౌళి మాటలు పూర్తిగా నిజం. నేను పూర్తిగా ఏకీభవిస్తున్నాను.

నాదైన పద్ధతిలో, నా అలవాటు ప్రకారం పుస్తకం ఆసాంతం తిరగేస్తున్నప్పుడు… అన్నిటికన్నా నన్ను ఆకట్టుకున్నది జయదేవ ‘సంభాషణాత్మక రచనాశైలి.’ రచయితకూ, పాఠకుడికీ మధ్య ఉండాల్సిన సంబంధం సంభాషణ లాంటిదని నా అభిప్రాయం. అలా ఉన్నప్పుడే పాఠకుడు పుస్తకాన్ని మనసుపెట్టి చదవగలడు. ఇరువురు మాట్లాడుకుంటున్నప్పుడు… ఒకరు చెప్పేది ఇంకొకరికి అర్థం కాకపోతే ఆ సంభాషణకు అర్థం లేదు. అలాగే రచయిత రాసింది పాఠకుడికి అర్థం కాకపోతే అసలు అది భాషే కాదు. రచన అంత కంటే కాదు. ఇదే విషయాన్ని జీన్ పాల్ సాత్రే ‘సాహిత్యం అంటే ఏంటి ’ అన్న తన పుస్తకంలో చతురోక్తులతో ధ్రువపరుస్తాడు. రచయిత తన మేథస్సు నుండి పెల్లుబుకిన ఆలోచనను… పాఠకులు అర్థం చేసుకుని, ఆకళింపు చేసుకునే రీతిలో వాక్యంగా మలిచినప్పుడే… ఆ రచనకు గుర్తింపు వస్తుందంటాడు జీన్ పాల్ సాత్రే. నలుగురితో చదివించలేని రచన చిత్తుకాగితంతో సమాన మంటాడు. రచనంటే కేవలం సాహితీ ప్రక్రియ మాత్రమే కాదు. రచయితకూ, పాఠకుడికీ మధ్య తలెత్తనున్న ఘర్షణ. అలాగే విశ్వనాథుడు ‘వాక్యం రసాత్మకం కావ్యం’ అన్న విషయం అందరికీ తెలిసిందే. రెంటాల జయదేవ రాసిన ‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్ ’ చదువుతుంటే… ఈ విషయాలు గుర్తుకు వచ్చాయి.

మరో ముఖ్యమైన విషయం – సమకాలీన అంశంపై రచన చేయడం అనేది సవాలుతో కూడుకున్న పని. శతాధిక వసంతాల భారతీయ సినిమా పుట్టుపూర్వోత్తరాలైనా, తొలి భారతీయ టాకీ ‘ఆలమ్ ఆరా’ తెర వెనుక కథైనా, తొలి దక్షిణ భారతీయ భాషా టాకీ ‘కాళిదాస్’ చరిత్రైనా, సంపూర్ణ దక్షిణ భారతీయ సినిమా కథాకమామీషైనా, పరిశోధనాత్మక ఆధారిత మరే అంశమైనా… రచనా పరంగా కానీ, అంశం పరంగా కానీ విజయవంతం కావాలంటే సందర్భానుసారంగా (Contextualize), విషయవివరణ (Content) ఒకదానికొకటి అనుసంధానం చేసుకుంటూ ఉండాలి. సమకాలీన అంశం… రచనలో ప్రాథమిక స్తంభం. ఇది అంశానికి సంబంధించిన కాలం, స్థలం, సామాజిక, రాజకీయ, ఆర్థిక నేపథ్యాలను అందిస్తుంది. ఇక విషయం అనేది రచన యొక్క అసలు మూలం. ఇది వివరాలనూ, వాస్తవాలనూ, విశ్లేషణలనూ అందిస్తుంది. పరిపూర్ణమైన విషయవివరణ, నిర్దిష్టమైన సమాచారాన్ని చేర్చడం ద్వారా పాఠకులకు స్పష్టతనూ, సంపూర్ణతనూ అందిస్తుంది. ఈ విధంగా విశ్లేషించి చూస్తే… అద్భుతంగా సాగింది ఈ ‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్’ పుస్తక రచన.

సందర్భం లేకుండా విషయవివరణ ఆకర్షణీయంగా ఉండదు. అదే విధంగా, విషయవివరణ లేకుండా సందర్భం నిష్ఫలంగా మిగిలిపోతుంది. ఎవరైనా రచయిత ఈ రెండింటి సమన్వయాన్ని సమర్థవంతంగా రూపొందిస్తే… వారి రచన విశ్వసనీయతను పొందటమే కాక, సమగ్రమైన సమాచారం అందించగలదు. ప్రత్యేకించి, ఒక అంశాన్ని ‘విజ్ఞాన సర్వస్వం’ మాదిరిగా వివరించడానికి… ఈ పరస్పర ఆధారిత సంబంధం కీలకం. సూక్ష్మతతో కూడిన పలు సినీరంగ విషయాలను, సమయస్పూర్తిని జోడించి, రచయిత జయదేవ సమర్థవంతంగా తన పుస్తకంలో ఆవిష్కరించడం విశేషం. ఈ రెండింటి పరస్పర సంబంధాన్ని కూలంకషంగా చక్కగా అవగాహన చేసుకుని, అద్భుతంగా రాసిన పుస్తకం ‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్.’ భారత, ముఖ్యంగా దక్షిణ భారత సినిమా సంగ్రహ చరిత్ర సమగ్రంగా రాయాలంటే సందర్భం, విషయవివరణ మధ్య ఉన్న సవాళ్లను, సమన్వయాన్ని అర్థం చేసుకుంటూ ఆసాంతం రచన సాగాలి. అదే విజయవంతంగా జరిగింది ‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్ ’ పుస్తకంలో.

‘ఎందుకంటే ’ అన్న శీర్షికన ఎమెస్కో సంపాదకులు దుర్గెంపూడి చంద్రశేఖరరెడ్డి రాసినట్లు, ‘చరిత్రను ఎప్పటికప్పుడు రాసిపెట్టక పోతే, మనకు గతం తెలియకుండా పోతుంది. వర్తమానంలోనూ, భవిష్యత్తు కోసమూ, నేర్చుకోవాల్సిన పాఠాలెన్నో దొరక్కుండా పోతాయి.’ ఆ లోటు లేకుండా, ‘సినీ సాహిత్యాన్ని’ జయదేవ మన ముందు ఉంచారు. ‘తెలుగు వారి సినిమా చరిత్ర పరిజ్ఞానాన్ని ఈ పుస్తకం కచ్చితంగా మెరుగుపెడుతుంది’ అని సంపాదకులు రాసిన వాక్యాలు అక్షర సత్యాలు.

సినిమా దర్శకులలో అత్యంత ప్రతిభాశాలి, మూడు భాషలలో సందేశాత్మక, ప్రయోగాత్మక, కథాభరిత వైవిధ్యం గల తన సినిమాలతో ప్రేక్షకులనూ, విమర్శకులనూ మెప్పించిన ‘సినీ రంగ భీష్మాచార్యుడు’ సింగీతం శ్రీనివాసరావు మెప్పు పరిపూర్ణంగా పొందిన పుస్తకం ఇది. అంతటి గొప్పవాడినే ‘కళ్ల ముందు రీళ్లు తిరిగిన గతం’ అనిపించగలిగిందంటే పుస్తకం విలువ అర్థం చేసుకోవచ్చు. ‘సినిమాను నిత్యం ప్రేమించి, శ్వాసిస్తున్న ప్రతి ఒక్కరూ తెలుసుకోవాల్సిన వివరాలున్నాయి’ అని రాస్తూ, తన జీవితంలోని ఎన్నో సందర్భాలు, సంఘటనలు, హెచ్ఎం రెడ్డి, ఎల్వీ ప్రసాద్, సి పుల్లయ్య, పీ పుల్లయ్య, కెవి రెడ్డి లాంటి ఎందరో మహానుభావులతో ఎదురైన తన అనుభవాలను జ్ఞప్తికి తెచ్చుకున్నారు సింగీతం శ్రీనివాసరావు. ‘తెర వెనుక కష్టానికి అక్షర రూపం!’ అన్న ‘ఊర్వశి శారద ఈ పుస్తకం చదివి తన నట ప్రయాణాన్ని నెమరు వేసుకున్నారు.

‘భాషల ఎల్లలు చెరిపిన అఖిలభారత పుస్తకం ఇది అనీ, పుస్తకంలో ప్రస్తావించిన అన్ని భాషల సినిమాలలో నటించిన సమకాలీన నటుడిని అనీ’ రాస్తూ, దక్షిణ భారతదేశానికి చెందిన రంగస్థల నటుడు, విలక్షణ సినీ నటుడు, దర్శకుడు, నిర్మాత  ప్రకాశ్ రాజ్ ఈ పుస్తకం విషయంలో మరెవ్వరూ చెప్పని ఒక ఆసక్తికరమైన విషయాన్ని ప్రస్తావించారు. తెలంగాణ సినిమా వచ్చేవరకు ఆంధ్ర ప్రాంతపు సంస్కృతి, సంప్రదాయం, మాండలికమే కనిపించేవనీ, ఆ తరువాత తెలంగాణ సాహిత్యం, సంస్కృతి, యాస, గోస, మట్టి కథలు, మనిషి వ్యధలు, ఆచారాలు, వ్యవహారాలు తెర మీదకు వచ్చాయనీ, మరో కొత్త సాంస్కృతిక చరిత్ర తెరపై దృశ్యబద్ధం అయిందనీ, ఆ దృష్టితో సినిమాలను అవలోకించడం, అధ్యయనం చేయడం అవసరమనీ అన్నారు. అలా తెలియచేసే అవసరాన్ని ఫస్ట్ రీల్ ’ రచనల లాంటివి తీరుస్తాయనీ, ఒకరకంగా ఇది ‘స్టడీ ఆఫ్ అవర్ కల్చరల్ గ్రోత్’ అనీ అన్నారు. ‘మన సినీ సౌధపు గతాన్ని తెలియచేస్తూ, వర్తమానాన్ని విశ్లేషిస్తూ, భవిష్యత్తు వైపు ఆశాభావంతో అడుగులు వేయించారు రెంటాల జయదేవ. మన సినిమా చరిత్రకు అరుదైన అక్షర రూపంగా ఇది చాలా ఇంపార్టెంట్ బుక్’ అన్నారు ప్రకాశ్ రాజ్.

‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్ ’ పుస్తక రచయిత డాక్టర్ రెంటాల జయదేవ ‘పాతికేళ్ల పంచరంగుల కల ’ అనే శీర్షికన తాను ఈ పుస్తకం ఎందుకు రాసిందీ, రాయాల్సి వచ్చిందీ వివరిస్తూ తత్సంబంధిత సమగ్ర నేపథ్యాన్ని, కఠోరమైన నిజాలతో సహా ఆవిష్కరించారు. ‘నువ్వు జీడీ పైసల ’ పొదుపుతో సినిమా చూసిన సందర్భాలు, సినిమా డిస్ట్రిబ్యూటర్ల ఒకప్పటి ఆదరణ, పెద్దల పరిచయాల ‘లెర్నింగ్ ఎక్స్ పీరియన్స్ ,’ విజయవాడ ఫిల్మ్ సొసైటీ, ఇస్కస్ ఫిల్మ్ సొసైటీ జ్ఞాపకాలు, కల్చరల్ రిపోర్టింగ్ అనుభవాలు, అంతర్జాతీయ చలనచిత్రోత్సవాలను చూసిన అనుభవం, ‘సినీ విజ్ఞాన సర్వస్వాల ’ లాంటి వ్యక్తుల పరిచయాలు, సినిమా జర్నలిజం అంటే తూష్ణీభావం లాంటి అంశాలను పేర్కొంటూ, గతంలో సమగ్ర తెలుగు సాహిత్య చరిత్ర రాసిన వారెవరూ సినీ సాహిత్యాన్ని అందులో ఒక చిరు శాఖగానైనా ప్రస్తావించలేదనీ, ఆమాటకొస్తే అసలు సాహిత్యంగానే పరిగణించలేదనీ ఆవేదన వ్యక్తపరిచారు.

566 పేజీలలో, అవతారికకు అదనంగా 8 అధ్యాయాల కింద, 45 అంశాలుగా ‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్ ’ పుస్తకాన్ని రూపొందించారు రచయిత జయదేవ. శతాధిక వసంతాల భారతీయ సినిమా, తొలి భారతీయ టాకీ ‘ఆలమ్ ఆరా’ తెర వెనుక కథ, తొలి దక్షిణ భారతీయ భాషా టాకీ ‘కాళిదాస్,’ టాకీ పులి హెచ్ఎం రెడ్డి, తొలినాళ్ల తమిళ టాకీ కథ, తొలి పూర్తి తెలుగు టాకీ ‘భక్త ప్రహ్లాద’ రిలీజ్ వివాదం, కన్నడిగుల విజయగీతిక, మౌనం వీడిన మలబారు సీమ అనే శీర్షికన ఉన్నాయి ఎనిమిది అధ్యాయాలు. అధ్యాయాలు, అంశాలకు సంబంధించిన విషయాలను క్లుప్తీకరిస్తూ రచయిత కొన్ని ఆసక్తికరమైన వివరాలను తన ముందుమాటల్లో ప్రస్తావించారు. దానికి సంబంధించిన ముందు-వెనుకల పేరాల సారాంశం ఈ సమీక్షలో రాస్తే పాఠకులు ముందుకు సాగడం సౌలభ్యం.

చరిత్ర అంటే నాలుగు గట్ల మధ్య బంధించిన చెరువు నీళ్లు కాదనీ, అది నిరంతరం ప్రవహించే జీవనదనీ, సినిమా చరిత్ర అయినా అంతేననీ అంటూ వివరంగా మున్ముందు చెప్పబోయే కొన్ని అంశాలను ప్రస్తావించారు రచయిత. ‘తమిళ సినిమాగా ప్రచారమవుతూ తెలుగువారు వదిలేసిన కాళిదాస్ నిజానికి తెలుగు డైలాగుల సినిమా. మొట్టమొదటి పూర్తి నిడివి తెలుగు టాకీ భక్త ప్రహ్లాద రిలీజ్ తేదీ 1931 సెప్టెంబర్ 15 కాదు. దాని అసలు రిలీజ్ తేదీ 1932 ఫిబ్రవరి 6. అలాగే, మొదటి పూర్తి తమిళ టాకీ ‘హరిశ్చంద్ర’ (1932 ఏప్రిల్ 9) సైతం మన పూర్తి తెలుగు టాకీ ‘భక్త ప్రహ్లాద’ తరువాత వచ్చినదే. మొదటి కన్నడ టాకీ కథానాయిక త్రిపురాంబ అంటూ కన్నడ చరిత్రకారులు సైతం ప్రచురిస్తున్న ఫోటోలో ఉన్నది వేరెవరో తమిళ కథానాయిక’ లాంటివి వీటిలో ప్రధానం. సందర్భానుసారంగా సుమారు రెండువేల అరుదైన అలనాటి పత్రికా ప్రకటనలను, ఛాయా చిత్రాలను ఈ పుస్తకంలో పొందుపర్చిన విషయాన్ని కూడా ప్రస్తావించారు రచయిత.

‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్ ’ పుస్తకంలోని ప్రధాన అంశాలన్నీ సమీక్షలో పేర్కొనాలంటే… అది ఒక ‘మోనోగ్రాఫ్’ లాగా తయారవడం తథ్యం. అందుకే అతి కొన్ని మాత్రమే తెలుసుకుందాం. ‘ప్రపంచంలో సినీ మాధ్యమానికి ఉన్నంత వయస్సు, ఉద్విగ్నభరిత చరిత్ర భారతదేశంలోని సినీ పరిశ్రమకు కూడా సొంతం. ప్రపంచంలో రెండో అతి పెద్ద సినీ పరిశ్రమగా వెలుగొందుతున్న భారతీయ సినిమా ఇప్పుడు కీలకమైన మైలురాయికి చేరింది. తొలి రోజుల్లోనే చలనచిత్రాల రూపకల్పనకు దిగిన భారతీయుడు – ‘సావే దాదా’గా పిలువబడే హరిశ్చంద్ర సఖారామ్ భట్వాడేకర్. తెలుగు సినిమా ఆదిపురుషుడు రఘుపతి వెంకయ్య నాయుడు 1909-12 మధ్యకాలంలోనే ప్రముఖ సినీ ప్రదర్శకుడిగా, ఆ పైన ఎగ్జిబిటర్ గా, స్టూడియో అధినేతగా, నిర్మాతగా ఎదిగారు. తెరపైకి వచ్చిన తొలి భారతీయ నటీమణులు దుర్గాబాయ్ కామత్, ఆమె కూతురు కమలాబాయ్ గోఖలే. దక్షిణాది మూకీ పితామహుడు నటరాజ ముదలియార్. దక్షిణాదిలో తయారైన తొలి మూకీ కథాచిత్రం… ఆయన తీసిన ‘కీచక వధమ్.’

‘తెర మీద నటీనటుల మాటలు వినిపించిన తొలి మోషన్ పిక్చర్ ‘జాజ్ సింగర్’ (1927) చూసేందుకు అమెరికా లోని న్యూయార్క్ లో సినిమాహాలు ముందు జనం గుంపులు గుంపులుగా నిలబడడం విశేషం. జీజీభాయ్ జమ్ షెడ్ జీ (జె.జె) మదన్ ఆధ్వర్యంలోని మదన్ థియేటర్స్ భారతదేశంలో తొలిసారిగా 1928 డిసెంబరులో కలకత్తాలోని వారి సొంత ఎల్ఫిన్స్టన్ పిక్చర్ ప్యాలెస్ లో “మెలోడీ ఆఫ్ లవ్” అనే విదేశీ టాకీ చిత్రాన్ని ప్రదర్శించింది. తొలి భారతీయ సినీ గీతం ‘ఆలమ్ ఆరా’ (1931) చిత్రంలోని “దే దే ఖుదా కే నామ్ పర్ ప్యారే…”. వెండి తెర మాట నేర్వడంతో భారతీయ సినిమా తెరపై దూసుకొచ్చిన సింగింగ్ స్టార్ పేరు మిస్ కజ్జన్. సైలెంట్ సినిమాల రోజుల్లోనే… తొలి భారతీయ మహిళా డైరెక్టర్ అయిన ఫాతిమా బేగ్ వెండితెరకు ముగ్గురు కథానాయికలను అందించిన తల్లి! ఫస్ట్ దక్షిణాది స్టార్ హీరోయిన్ టి.పి రాజ్యలక్ష్మి’. మూడు లఘు చిత్రాలు కలిపి ఒకటే ప్రోగ్రామ్ గా… అప్పట్లో ప్రదర్శించిన ‘కాళిదాస్’ (1931 అక్టోబర్ 31) ఆవిడే హీరోయిన్. మొత్తం తెలుగు డైలాగులతో తయారైన ఆ ‘కాళిదాస్’ కథా చిత్రంలోని తెలుగు డైలాగుల్ని తమిళ లిపిలో రాసుకొని, కెమేరా ముందు చెప్పింది. ఆ సంగతి ఆవిడే అప్పటి తన ఇంటర్వ్యూలో చెప్పారు. అలా వెండితెరపై మన తెలుగు మాటలు, త్యాగరాయ కీర్తనలే పాటలుగా తొలిసారిగా వినిపించింది… మనం తెలుగు సినీ చరిత్రలో విస్మరించిన ‘కాళిదాస్’ లోనే.’

ఇలా రాసుకుంటూ పోతే… ఎన్నెన్నో ఉన్నాయి. ఆ వివరాలు పూర్తిగా పుస్తకం చదివితేనే అవగాహనకొస్తాయి. సమీక్షకు అందనంత ఎత్తున వాటన్నిటితో ఈ రచనను అద్భుతంగా మలిచారు రచయిత.

‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్ ’ పుస్తకంలో విశేషంగా చెప్పుకోవాల్సింది… చివరలో ‘బంగారు పళ్లానికి గోడచేర్పు’ అనే ‘ఎపిలోగ్ ’ లాంటి ఆకర్షణీయమైన శీర్షిక. అందులో పుస్తకాన్ని గురించి, రచయిత గురించి, పలువురు ప్రముఖుల ప్రశంసలున్నాయి. ఆ ప్రముఖులు: విఎకె రంగారావు, వకుళాభరణం రామకృష్ణ, పన్నాల సుబ్రహ్మణ్య భట్టు, స్వర్గీయ కాట్రగడ్డ నరసయ్య, గంటి రమాదేవి (గంటి సుబ్రహ్మణ్య శర్మ), డాక్టర్ పాటిబండ్ల దక్షిణామూర్తి. అసూయపడాల్సినంత ఎత్తుకు ఎదుగుతాడు జయదేవ అనీ, ఇది పరిశోధనాత్మక రచన అనీ, ఎవరూ చేయని కృషి ఇది అనీ, దక్షిణాదికే గర్వకారణం అనీ, ఈ తరం విజ్ఞానఖని జయదేవ అనీ ప్రశంసలు కురిపించారు వీరంతా.

రెంటాల జయదేవ రచించిన ‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్ ’ పుస్తకం తెలుగు చలనచిత్ర పరిశ్రమ పుట్టుక, పురోగతిపై ఆవిష్కరించిన ఒక విలక్షణ దృక్కోణం. పుస్తకాన్ని ఆసాంతం చదివితేనే కాని దానికి సంబంధించిన ప్రత్యేకమైన విశేషాలు అర్థం కావు. తెలుగు సినిమాల ఆరంభ దశలు, మౌన చలనచిత్రాల నుంచి ప్రాసంగిక చలనచిత్రాల దాకా ఉన్న పరిణామాలను సమగ్రంగా ఆవిష్కరిస్తుంది. సామాజిక జీవనంపై, సంస్కృతిపై సినిమా చూపించిన ప్రభావాన్ని నిగ్రహంగా విశ్లేషించింది. ‘మన సినిమా… ఫస్ట్ రీల్ ’ ఒక చారిత్రక ప్రాముఖ్యం ఉన్న పరిశోధనాత్మక పుస్తకం అనడంలో అతిశయోక్తి లేదు. మున్ముందు మరిన్ని రెంటాల ‘రీళ్లు ’ రావాలి.

(నా కుమార్తె ప్రేమ సలహా, సౌజన్యంతో).