తలక్రిందుల తెలుగు కథ

తెలుగు కథని ఇష్టపడేవారు ప్రపంచం నలుమూలలా ఉన్నారు. ఏడాదికి సుమారు రెండు వేల పైచిలుకు కథలు (2021) వస్తున్నాయని ఒక అంచనా. ఎన్నో కథలు వచ్చినా, మంచి కథలని ఎంచుకోవడం పాఠకులకి ఎప్పటికీ సమస్యే. ఏ సాహిత్యమైనా మనగలగాలంటే వాటిపై సమీక్షలు అవసరం. రచనలపై సమీక్షలు, రచయితలతో ముఖాముఖీ వంటి శీర్షికలు ఇటు రచయితకీ, అటు పాఠకుడుకీ మధ్య వారధిగా ఉపయోగపడతాయి. మనకి రచనల కొరత లేకపోయినా, ప్రస్తుత తెలుగు కథా ప్రక్రియ ఆశించిన విధంగా లేదని ఎవరైనా అంగీకరించే విషయం. ప్రస్తుత కథా సాహిత్యం తీరు తెన్నులపై నా పరిశీలనలు, సూచనలూ  ఈ వ్యాసంలో పంచుకుంటాను.

తెలుగు కథా సాహిత్యంలో ఎవరిని అడిగినా మంచి కథలు రావట్లేదని ఏకగ్రీవంగా అంగీకరిస్తారు.  మంచి కథలు ఎందుకు రావట్లేదు? తమ రచనలపై పాఠకుల స్పందన రచయితలకి ఎంతో అవసరం, తద్వారా, తమ రచనలని  మెరుగుపరచుకునే అవకాశం ఎక్కువ. సమీక్షకులు ఒక అడుగు ముందుకేసి, విశ్లేషిస్తే రచయితలకి ఎంతైనా ఉపయోగకరం. ఆయా రచనలని కొనియాడితే సంతోషించని రచయితలు ఉండరు; అవే వారి కొత్త రచనలకి ప్రేరణ కలిగిస్తాయి. పత్రికలు మనగలగాలంటే రచయితలు అవసరం;  ఆలాగే, రచయితలకి పత్రికల నుండి ప్రోత్సాహం కూడా అంతే అవసరం.  ఇటువంటి వాతావరణం ప్రస్తుత సాహిత్య రంగంలో కొరవడిందని నిర్భయంగా చెప్పవచ్చు.

ఎంత తలమాసిన రచయితలకైనా తగినంత గుర్తింపు లేకపోతే సాహిత్యానికి దూరంగా ఉండడం గమనిస్తూనే ఉన్నాము. కొత్త రచయితలకి తగినంత ప్రోత్సాహం అందడం లేదని ఇంకో ఆరోపణ. అయినా కొందరు రాస్తూనే ఉన్నారు. తెలుగు సాహిత్యంలో సోషల్ మీడియా ప్రభావం వలన, రచయితలు సమూహాలు ఎక్కువయ్యాయి. ఏదో ఒక సమూహంలో చేరడం రచయితలకి అనివార్యమయ్యింది. ఈ సమూహాల వలన ఉపయోగాలు ఉన్నా, కొన్ని సమస్యలు కూడా ఉన్నాయి. ఈ సమూహల వలన కథా సాహిత్యం ఎక్కువ మందికి చేరే అవకాశమున్నా, వేరే సమూహాలకి దూరమయ్యే ప్రమాదం కూడా ఉంది. సమూహానికి చెందితే వారి కథ నాలుగు లైకులతో కంచికి చేరుతుంది. లేదంటే, ఆ కథలు ఎక్కడో అట్టడుగున మిగిలిపోతాయి.

ప్రస్తుత సాహిత్య వాతావరణంలో, సంపాదకులు నచ్చితే ప్రచురిస్తున్నారు తప్ప వెంటపడి రాయించే సంపాదకులు అరుదుగానే ఉన్నారని చెప్పాల్సి వస్తుంది. బ్రాండింగ్ సరుకులకే కాదు, సాహిత్యానికీ కూడా అవసరం. ఉత్తమ కథ నిలబడాలంటే మంచీ చెడూ తెలియజేసే సమీక్షకులు కావాలి. ఈ సమీక్షకులకు కూడా సమూహాలు ఉండడం పెద్ద బెడదగా పరిణమించింది. అందువలన, ఏ కథ మంచిది? ఏది కాదు?  అన్నది, పాఠకులకి సమస్యగా మారింది. సత్తులేని కథలని ఆకాశానికి ఎత్తెయ్యడంతో పాఠకులు అయోమయానికి గురవుతున్నారు. అందువలన, సాహిత్యానికి మెల్లగా దూరమవుతున్నారు. వీరే మంచి కథలకి దూరమయ్యే అవకాశం కూడా మెండుగా ఉంది. ఇది కేవలం కథా సమీక్షలు, పుస్తక పరిచయాలకే కాదు, సాహిత్య విమర్శకి కూడా ఇదే పరిస్థితి (దుస్థితి) ఆవరించింది.

ప్రస్తుతం, మన సాహితీ సభలు సన్మానాలకి, రీసైకిల్ ప్రసంగాలకి పరిమితమయిన ప్రదర్శన కళగా మారాయి. సాహిత్యంపై దృష్టి పెట్టే అభిరుచి గల నిర్వాహకులు అరుదుగా కనిపిస్తున్నారు. చప్పట్లకి, సన్మానాలకీ రచయితలు బానిసలు అవుతున్నారు. ఈ సభల వలన ఇటు రచయితలకి, కానీ అటు ప్రేక్షకులకీ ఏ రకమైన ప్రయోజనం చేకూరడంలేదు. ఫోటోలకి, వార్తలకీ ఈ సభలు పరిమితం అయిపోతున్నాయి. వీటి వలన సాహిత్యాభిమానులు సభలకి దూరంగా మసలుతున్నారు. ఇవన్నీ ఒక మొక్కుబడి ప్రహసనంగా మారుతున్నాయి.

సాహిత్య సభల వరకూ ఇలా ఉంటే, పుస్తక ప్రచురణ మరో పెద్ద ప్రహసనంగా మారింది. రచయితలు తమ రచనలు వారే పుస్తకాలుగా ప్రచురించే ఒక దుస్థితి దాపరించింది. అంతే కాదు, వారే అమ్ముకోవడం (అంటగట్టడం) సర్వసాధారణం అయిపోయింది. ప్రముఖ ప్రచురణ సంస్థలు కూడా రోజుకో పుస్తకం ప్రచురిస్తున్నాయి. వారు వేసిన పుస్తకాలు ఏమవుతున్నాయి? ఎవరి  పని వారు చేసుకుంటున్నారు తప్ప తమని దాటి, తమ సమూహాన్ని దాటి, కేవలం కథకి కట్టుబడి పనిచేసే పరిస్థితి కనుచూపు మేరలో కనిపించడం లేదు.

కోవిడ్ వచ్చి కథలకి కొత్త రూపు తెచ్చింది–అవి కథా పఠన కార్యక్రమాలు.

ప్రతి కథా వినడానికి బావుండదు. కొన్ని కథలు ఏకాగ్రతతో,  సాంతం చదువుకోవాలి. 

పొరపాటున సాహిత్యాభిమానులెవరైనా, సమీక్షల బాధ్యత తీసుకుని, మెచ్చుకోళ్ళు లేకపోతే రచయితలు తీవ్రమైన ఇబ్బందికి గురవుతున్నారు. పొగడ్తలు అందరికీ నచ్చుతాయి, కానీ పట్టించుకోని రచనల కంటే వాటిపై వచ్చే విమర్శ మెరుగని రచయితలు గ్రహించే పరిస్థితి లేదు. అసలే ఏ మెప్పూ దక్కని ప్రయాస, దానికి తోడు ఈ వాదవివాదాలు ఎందుకని సమీక్షకులు వెనక్కి తగ్గిపోతున్నారు.

అభిరుచి గల నిర్వాహకులు, సమీక్షకులు మంచి కథకి తమ ముద్ర వేసి చదవమని పాఠకుడికి భరోసా ఇస్తారన్న చిన్న విషయాన్ని రచయితలు గ్రహించలేకపోతున్నారు. ఈ సమీక్షకులు, విమర్శకులే సాహిత్య ప్రచారానికి వెన్నుముకని రచయితలు గ్రహించాల్సిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది. ఒక రచన ప్రచురితమయిన తర్వాత, ఆ రచన పాఠకుల సొత్తని రచయితలు గ్రహించినపుడే సాహిత్య పరిపుష్టి ఏర్పడుతుంది. ఈ చిన్న విషయాన్ని రచయితలూ గ్రహిస్తే సాహిత్యానికి ఎంతో మేలు చేసినవారవుతారు.

ఈ పరిస్థితి నుండి బయట పడే దారులు లేవా? అంటే, ఉన్నాయి. దీనికి పత్రికా సంపాదకులు, రచయితలు, సమీక్షకులూ, విమర్శకులూ  సామూహికంగా పనిచేయాల్సిన అవసరం వుంది.

అయితే, జరగాల్సింది ఏమిటి?

డిట్రాయట్ తెలుగు లిటరరీ క్లబ్ గత పాతికేళ్లుగా  సాహితీ సమావేశాలు నిర్వహిస్తోంది. ఇవి సుపరిచితమైన సాహితీ సభల్లా కాకుండా పుస్తకాలని లోతుగా విశ్లేషిస్తారు. ఆ విశ్లేషణలో రచయితలని కూడా భాగస్వాములని చేస్తారు. దీని వలన అటు పాఠకులకి, ఇటు రచయితలకీ, ఆయా రచనల పట్ల  విశేషమైన అవగాహన కలిగే అవకాశం ఎంతైనా ఉంది.

అలాగే, హైదరాబాద్ లో అనిల్ అట్లూరి నిర్వహించే వేదిక కార్యక్రమంలో కథలని, పుస్తకాలని కూలంకుషంగా విశ్లేషిస్తారు. ఇటువంటి కార్యక్రమాలు మరిన్ని వస్తే అటు పాఠకులకి, ఇటు రచయితలకీ ఉపయోగకరం.

ఇవే కాకుండా, రమణమూర్తి వంటి కథా సమీక్షకులు ఫేస్‌బుక్‌లో నాలుగేళ్ల పాటు వారికి నచ్చిన కథలని కథా శీర్షిక  ద్వారా పరిచయం చేసారు. ఈ కార్యక్రమం, కొంత వెలితిని తీర్చింది. మూడు నెలల పాటు వచ్చిన వందల కథలు చదివి పాతిక చదవదగ్గ కథలని విశ్లేషించేవారు, వివరాలు సూటిగా ఉండేవి, వీలైనంత వరకూ వెబ్ లింక్ కూడా ఇచ్చేవారు. అంత ఉపయోగమైన శీర్షిక మరలా కనిపించలేదు.

ఇటు రచయితలు కూడా, తోటి రచయితల కథల పట్ల అభిప్రాయాలూ కేవలం పుస్తకంలో ముందుమాటలకే పరిమితం కాకుండా, వేరే మాధ్యమాల ద్వారా  తమ అభిప్రాయాలు విరివిగా పంచుకోవాలి. రచయితలు కూడా నేను-నా రచన-నా గుర్తింపు దాటి ఎవరి కథైనా, ఎటువంటి కథైనా, ఏ వాదమైనా, సరైన ప్రమాణాలని తాకి, మంచి కథ అనిపిస్తే నలుగురికి చెప్పాల్సిన బాధ్యత ఎంతైనా ఉంది.  పరోక్షంగా చదువరులని పెంచాలి. అంతా కథా స్థాయి ఉన్నతమవుతుంది.

ఇది ఏ ఒక్కరి పనీ కాదు.

ఈ సత్ప్రచారంలో అంతా సమాన భాగస్వాములు.

అసలు మన పాఠకులు ఎవరు? పత్రికల బాధ్యత కేవలం రచనల ప్రచురణ వరకే పరిమితమా? కొత్త సంచిక వచ్చిందని సామాజిక మాధ్యమాల్లో తెలియజేయడంతో వారి బాధ్యత ముగుస్తుందన్నట్లుగా కనిపిస్తోంది. తరచుగా వచ్చేవారు ఎలాగూ వస్తారనే ధోరణి మారాల్సిన అవసరం ఉంది. ఇంకా పాఠకుడే సాహిత్యాన్ని వెతుక్కుంటూ వస్తాడనే భ్రమలో ఉంటున్నారనిపిస్తోంది.

కొత్త పుస్తకాల పరిచయం ద్వారా పాఠకులకి దగ్గర అవ్వాల్సిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది.

సృజనకి తగ్గ ప్రతిఫలం పాఠకులు మాత్రమే ఇవ్వగలరు.  మన పత్రికలు ఇంకా పాతబడిన పనిముట్ల దగ్గరే (వెబ్సైటు) ఉన్నాయి. కొత్త తరహా ప్రచార సాధనాలని ఉపయోగించుకోకపోవడం వలన చదవడం అంటే ఆసక్తి ఉన్నవారిని పూర్తిగా చేరుకోలేకపోయారు.

వీరు ఇలా ఉంటే, ప్రచురణా సంస్థల తీరు మరోలా ఉంది. రోజుకో పుస్తకం అచ్చు వేస్తున్నారు. పుస్తకాల పండగలకి, లేదా తాము ప్రచురించిన పుస్తక రచయితకి ఏదైనా పురస్కారం వంటి ప్రత్యేక కారణాలు ఉంటే తప్ప హడావిడి చేసిన దాఖలాలు కనిపించడం లేదు.

పాఠకుడు, ఓ మంచి పుస్తక సమీక్ష చదవగానే వెంటనే పుస్తకం చదవాలని అనుకుంటాడు. కానీ కొనే సదుపాయం ఉండకపోవడంతో సమీక్ష  ముఖ్య ప్రయోజనం నిరర్థకం అవుతుంది.

పాఠకులు అంటే తెలుగు వారు మాత్రమే కానక్కర్లేదు, భాషేతరులు కూడా కావచ్చు. మనకీ గొప్ప కథకులు ఉన్నారు; మరి వారి సాహిత్యం ఇతర భాషల్లోకి ఎందుకు వెళ్ళలేదు. నేను మాట్లాడేది మనకి మనం చేసుకునే అనువాదాలు కాదు. పెంగ్విన్ ర్యాండమ్ హౌస్, హార్పర్ కొలిన్స్ వంటి పెద్ద సంస్థలు మన వెంట ఎందుకు పడట్లేదు? ఉదాహరణకి, సాహిత్య అకాడమీ గౌరవం దక్కిన మన పుస్తకాలు అక్కడే ఎందుకు నిలిచిపోతున్నాయి.

ఈ సమస్య(లు) తెలుగువారికి మాత్రమే అనడానికి ఎన్నో ఉదాహరణలు ఉన్నాయి. ఈ మధ్యన తమిళంలో వచ్చిన మంచి పుస్తకాలు ఏమిటవి గూగుల్ చేస్తే, ఠకీమని జవాబు వస్తుంది. అదే తెలుగులో  ప్రయత్నించి చూడండి. దాని జవాబు మనందరికీ తెలుసు.

ఈ జాల పత్రికలని కూడగట్టి ఒకచోట చూపే అగ్రిగేటర్ ఆప్ అవసరం ఉంది (ఆపిల్ న్యూస్ వంటిది). పిల్లా పెద్దా తేడా లేకుండా అందరి చేతిలో సెల్ ఫోన్ ఉంది. వారి దృష్టిలో పడాలంటే ఆదరణ పొందిన కథలూ, కథా సంకలనాలని తెలియజేసే సందేశాలు నేరుగా అరచేతిలోకి రావాలి. ప్రచురణకర్తల సమూహాలూ, పత్రికాసంపాదకుల సమూహాలూ నడుం కట్టి, సమిష్టిగా ప్రయత్నమేదో చెయ్యాలి.  ఉదాహరణకి, ఆదరణ పొందుతున్న “న్యూ యార్క్ టైమ్స్ – బెస్ట్ సెల్లర్” వంటి పుస్తకాల పట్టీని తెలియజేయాలి. పోటీ ఉన్నపుడే రచనలు పెరుగుతాయి, నాణ్యత పెరుగుతుంది.

తెలుగు కథకి పాఠకులే కాదు శ్రోతల అవసరం కూడా ఉంది. ముఖ్యంగా తెలుగు చదవడం రాని వారికి, చదివే తీరిక లేని వారికి హర్షణీయం ఆడియో మంచి ప్రయత్నం. గొప్ప కథలని చిరు పరిచయంతో పాటు చదివే తీరు శ్రోతలని తప్పక ఆకట్టుకుంటుంది. అందరికీ సుపరిచితమైన స్పాటిఫై ఆప్‌ని వినియోగించడం ద్వారా టెక్నాలజీ పరంగా కథకు కొత్త త్రోవని చూపారు.

కొప్పర్తి రాంబాబు, స్వాతి పంతుల, హరిత భండారు, హర్షణీయం అనిల్ కుమార్   వంటి ఇంకా ఎందరో తెలుగు కథలని ఆడియో రూపంలో యూట్యూబ్ ద్వారా అందిస్తున్నారు. వాట్సాప్ ద్వారా  ఎందరికో కథా రచనలని చేరవేస్తున్నారు.

ఇంగ్లీష్ చదువుల వలన తెలుగు చదవడం తగ్గింది.

మరి అదే సమస్య ఉన్న తమిళం, కన్నడ బాషల రచనలకి ఎందుకు ఆదరిస్తున్నారు? అక్కడ ఆనంద వికటన్, కల్కి, మయూర, సుధ వంటి అచ్చు పత్రికలు ఇంకా ప్రచురిస్తున్నారు. అసలు ఇంగ్లీష్ బెడద కాదు, గొప్ప అవకాశమని తమ ఇంగ్లీష్ అనువాదాలతో జయమోహన్, వివేక్ షాన్బాగ్, వసుధేంద్ర జాతీయ స్థాయిలో మన్ననలు అందుకుని చూపించారు. ఉత్తమ సాహిత్యం అతి కొద్దిమందికి చేరుతుందనేది ఒక అపోహ అని ఈ రచయితలు నిరూపిస్తున్నారు. జయమోహన్ ప్రసిద్ధ వ్యక్తులపై రాసిన ఆరం రెండు లక్షల కాపీలు, వసుధేంద్ర పుస్తకాలు ఎనభై వేలకి పైగా పుస్తకాలు అమ్ముడయ్యాయి. తెలుగులో వంద పుస్తకాలు అమ్మితే పండుగ చేసుకునే పరిస్థితి.

ఈ పరిస్థితి మారాలంటే, రచయిత కథలో ప్రత్యేకత ఉండాలి, కథా వస్తువు ఎక్కువ శాతం పాఠకులని తాకేలా ఉండాలి. ముఖ్యంగా, యువతని ఆకర్షించాలంటే సమకాలీన అంశాలని కొత్తగా చూపే కథకుల అవసరం ఉంది. సార్వత్రిక, సర్వకాలీన అంశాలు ఉంటే రీడబిలిటీ పెరుగుతుంది. పుస్తకంపై రచయిత పేరు చూడగానే పాఠకుడు ఉత్సాహపడే జనరంజమైన సాహిత్యం రావాలి.

మనకి కథా సాహిత్యాన్ని లోతుగా అధ్యయనం చేసినవారు ఉన్నారు. ప్రక్రియకి అంకితమైనవారు. కథా ప్రముఖులుగా అందరికీ చిరపరిచితులు. వారి కథలూ, వ్యాసాలూ రచనలు, సామాజిక మాధ్యమాల పోస్టులుతో ఎన్నో తెలియని అంశాలని పంచుకుని రంజింపజేస్తారు, అబ్బురపరుస్తారు, లోతైన వ్యక్తీకరణతో కదిలిస్తారు. నిస్సందేహంగా, ఈ అరుదైనవారు, మన ఉమ్మడి ఆస్తి.

అయితే, ఈ కథా ప్రముఖుల విరహ వేదన ఎంతకీ తీరదు. వీరు పాత తరపు కథలని వదిలి రారు. ఇంకా శ్రీపాద, బుచ్చిబాబు, రావిశాస్రి దగ్గరే ఉంటారు. ప్రపంచ కథ చదువుకున్నవారు,  కాఫ్కా, చెహోవ్, హెమింగ్వే అని పలవరిస్తారు తప్ప సమకాలీన రచనల గురించి మాట్లాడరు. అద్దంలో తమని తాము చూసుకుని మురిసినట్టు, వీరి రాతల్లో కొన్ని వాక్యాలు అద్దం పెంకులుగా మెరుస్తాయి. కానీ, మాములుగా అనిపించే ఇతర రచయితల కథలని ఇంధనంలా వాడుకుని, కసిగా తెగనాడతారు. అది సరైన ధోరణి కాదు. ఇది సాహితీ క్లాసిజం.

ఎక్కడో ఇరుకు సందుల్లో తచ్చాడుతూ, రష్యా చలిని, ఆకలి రాత్రులని తలచుకుంటూ చేసే రచనలు ఈ సాహితీవేత్తలకి సరిపడవు. వెలుగులోకి వచ్చి, నలుగురినీ కలుపుకోవడం ఒక బాధ్యత. వీరిపై ప్రక్రియని ముందుకు నడిపిస్తారనే కనిపించని భారం ఉంది. వీరు పూనుకుని యువ రచయితలకి, ఔత్సాహికులకీ కథా శిల్పం, శైలి పట్ల అవగాహన పెంచాలి, పెద్దరికం వహించాలి.

మనం మాట్లాడుకోని తెరచాటు వాదం కొన్ని ప్రముఖ పత్రికలలో కనిపిస్తుంది. పైకి సముచితంగా కనిపించినా, పొరలు వలిస్తే, మేము చెప్పిందే ప్రామాణికమనే ధోరణి అణువణువునా కనిపిస్తుంది. కంటెంట్‌తో ఎవరికీ పేచీ లేదు, టోన్‌తోనే ఇబ్బంది. ఎందుకంటే, పాఠకుడు పాఠాలు వినడానికి రాడు, వినోదం కోసం వస్తాడు. పత్రిక తెరవగానే సందడిగా అనిపించాలి, కొత్తదనం ఉండాలి తప్ప పాత వాసనల పెంకుటిల్లులా ఉండకూడదు. ఆ రకంగా చూస్తే, రీడబిలిటీ పరంగా, ఓ మోస్తరు సాహితీ విలువలు పాటించే అస్తిత్వ సాహిత్యం ఎన్నో రెట్లు మెరుగు.

సంపాదకులు అంటే రచనలని ప్రోగుచేసేవారని కాదు. పత్రికని, తద్వారా, కథా సాహిత్యం దిశని నిర్దేశించే దిక్సూచి. కథా సాహిత్యానికి తగినంత సమీక్ష, పరిచయం, చర్చ వంటి విలువని పెంచే ప్రక్రియలని ప్రోత్సహించాలి. ప్రతిభావంతుల వెంటపడి రాయించాలి. ప్రచురణా సంస్థలతో కలిసి సాహిత్యాన్ని మొహమాటపడకుండా, విస్తృతంగా సత్ప్రచారం జరపాలి.

****