జీవిత తాత్వికతను చాటే ‘పందెం’

తెలంగాణ తొలితరం రచయిత్రి, 15వ ఏటనే అష్టావధానం చేసి గద్వాల మహారాణి ఆదిలక్షమమ్మ చేత ఘన సన్మానం పొందిన విదుషీ నందగిరి ఇందిరాదేవి.1937లొనే పూణేలోని SMDT మహిళా విశ్వవిద్యాలయం నుండి G.A. (గృహ ఆగమ)లో డిగ్రీ పట్టా పొందారు. 14వ ఏట నుండే అనేక సామాజిక, సాంఘిక సంస్కరణోద్యమాల్లో పాల్గొన్నారు. వాటిల్లో ప్రధానమైనది బాల్య వివాహాల నిర్మూలన. తాను స్వయంగా యుక్త వయస్కురాలైన తరువాతనే వివాహం చేసుకొని ఆదర్శంగా నిలిచారు. 1937లో నిజామాబాద్ లో జరిగిన ‘ఆంధ్రమహిళా సభ’ కు అధ్యక్షత వహించారు.

తెలుగు సాహిత్యంలో ఈమె చేపట్టని ప్రక్రియ లేదు. కవిత్వం, రేడియో ప్రసంగాలు, నాటకాలు, నాటికలు, ఏకాంకికలు, కథలు, గేయాలు, వ్యాసాలు… ఇలా అనేక ప్రక్రియల్లో 200లకు పైగా రచనలు చేశారు. ఇవన్నీ అనాటి ప్రముఖ పత్రికల్లో ప్రచురితం అయినవే. దాదాపు ఆరు దశాబ్దాల పాటు దక్కన్ రేడియోలో ఈమె చేసిన ప్రసంగాలలో ఎన్నిక చేసిన ప్రసంగాలతో “మసక మాటున మంచి ముత్యాలు” పేరుతో ఒక సంకలనాన్ని 1995లో ప్రచురించారు. ఈమె భర్త నందగిరి వెంకటరావు కూడా తెలంగాణా తొలితరం కథకుల్లో అగ్రగణ్యులు. 2018లో ఈమె రాసిన 13 కథలను తెలంగాణ సాహిత్య అకాడమి  డా.  చీదెళ్ల సీతాలక్ష్మి, పరిమి వెంకట సత్యమూర్తి సంపాదకత్వాన “నందగిరి ఇందిరాదేవి కథలు” పేరుతో ప్రచురించింది. వీటిలో జీవిత తాత్వికథతో సాగే గొప్ప కథ పందెం. ఈ కథ మొదట 1941లో గృహాలక్ష్మి పత్రికలో అచ్చయింది.

ఒకనాటి సాయంకాలం రాజారాం సేటు తన ఇంట్లో స్నేహితులతో మందు తాగుతూ పిచ్చా పాటిగా కబుర్లలో మునిగిపోయాడు. వచ్చిన మిత్రులు కూడా చాలా ఉత్సాహంగా మందు తాగుతూ కబుర్లు చెప్తున్నారు.  మెల్లగా సంభాషణ జీవిత ఖైదు మీదికి మళ్ళింది.  “మీరు ఏమన్నా అనండి! యావజ్జీవం ఖైదు శిక్ష అనుభవించటం చాలా ఘోరం. అంతకంటే రెండు నిమిషాల్లో ప్రాణం పొయ్యేటట్లు ఉరితీయటం మంచిది” అన్నాడు రాంలాల్ పట్టుదలగా. “బతికితే బాలుసాకైనా తినొచ్చు. అసలే లేకుండా అంత  మొందటం కంటే ఎట్లాగో ప్రపంచం మీద ఉండటం నయం.” అన్నాడు నరోత్తందాసు.

“ఏమీ స్వేచ్ఛ లేక జీవితాంతం వరకు ఆశలన్నీ చంపుకొని బతికి బాధ పడటం కంటే  ఉరిశిక్ష అనుభవించటం చులకనగాదూ” అని తాను కూడా ఒక సమిధ వేశాడు సేటు. ఈ రెండు శిక్షలూ అనాగరికమైనవే. తప్పు చేసిన వారిని మంచి మార్గంలో నడిపించాలిగాని వేలుకు దెబ్బ తగిలితే వేలునే నరికేస్తే ఎలా? అని వాదించాడు లలితా ప్రసాదు.

“నిజమే ఈ రెండింటిలో నాకైతే యావజ్జీవ శిక్షే నయమనిపిస్తుంది” అంటాడు నరోత్తందాసు.

“యావజ్జీవం ఏమిటోయ్? ఒక ఐదేండ్లు ఉండలేవు! ఏకాంతంగా యావజ్జీవం గడపాలంటే మాటలా?” అన్నాడు సేటు తన మాట నెగ్గించుకోవాలని. ఇద్దరికీ మాటా మాట పెరిగిపోయి ‘పందెం’ వేసుకుంటారు.

“ఐదేళ్లు కాదు పదేళ్ళుంటాను నువ్వు ఎట్లా చెప్తే అట్లా” అన్నాడు నరోత్తందాసు.

“ఆ! పందెం రెండు లక్షలు” అన్నాడు సేటు ఉద్రేకం పట్టలేక. ఇట్లా వ్యవహారం ముదిరి పందెం అంటే పందెం అనుకున్నారు ఇద్దరూ. అనుకున్న ప్రకారం ఒప్పంద పత్రాలు రాసుకున్నారు. 

రాజారాం తోటలో నరోత్తందాసుకు ఒక గది కేటాయించారు. అందులో పదేళ్లు ఉండాలి. కావలసిన వస్తువులు, పుస్తకాలు తెప్పించుకోవచ్చు. ఇవన్నీ కిటికీ ద్వారానే అందించబడుతాయి. ప్రపంచంతో ఏమాత్రం సంబంధాలు ఉండవు. కావలిగా ఒక చౌకిదారు ఉంటాడు.

మాటా మాట పెరిగి జిద్దు మీద సవాలు విసిరి ఖైదుగా గదిలో కూర్చున్నాడు కానీ అనుకున్నంత సులభం కాదని గ్రహించాడు నరోత్తందాసు. మొదట్లో విసుగు, విచారం క్రమంగా ఏడుపులోకి మారింది. కానీ మూడేళ్లు గడిచాక ఒంటరి జీవితం అలవాటైంది. పగలు, రాత్రి చదవడంలో  మునిగిపోయాడు. తాను ఖైదీననే విషయమే మరిచిపోయాడు.

సేటు ఇదంతా చూసి ఆశ్చర్యపోయాడు. ఏకాంతం భరించలేక మొదటి సంవత్సరమే ఆత్మహత్య చేసుకుంటాడని అనుకున్నాడు సేటు. ఇలా నాలుగైదేళ్లు గడిచిపోయాయి. తన రెండు లక్షలు పోయినట్లేనని కలవరపడ్తున్నాడు సేటు.

కాలం ఒక్కతీరుగా ఉండదు కదా! సేటు పరిస్థితి తలకిందులైంది. ఒకనాడు రోజుకు 500 సంపాదించే సేటు ఇవ్వాళ రోజుకు కనీసం 50 రూపాయలు కూడా సంపాదించలేని స్థితికి దిగజారాడు. ఇలాంటి స్థితిలో రెండు లక్షలు ఇవ్వటమంటే ఇక బిక్షమెత్తు కోవడమే అని లోలోపల సేటు తన్నుకులాడుతున్నాడు.

తెల్లవారితే పదేళ్లు పూర్తవుతాయి. ఆ రాత్రి  సేటు రెండు లక్షలు తప్పించుకోవడానికి నరోత్తందాసును పొడిచి చంపేయాలని ఒక కత్తి పట్టుకొని గది దగ్గరికి వెళ్తాడు. గది తాళం తీసి మెల్లగా లోపలికి వెళ్తాడు. కానీ అతడు కదలడు. నిద్రపోయాడేమో ఇప్పుడైతే చాలా సులువుగా చంపొచ్చు అనుకుంటాడు. కానీ అక్కడి టేబుల్ మీదున్న కాగితం మీద ఎదో రాసి ఉంది. దీపం వెలుతురులో చదవడం మొదలు పెట్టాడు.

“నేను రేపు ఉదయం బంధ విముక్తుణ్ణి అవుతాను. నాకు స్వేచ్ఛ వస్తుంది. కానీ నేను ఈ గది వదిలి వెళ్ళటానికి ముందు కొన్ని విషయాలు నీకు విశదీకరించటం అవసరం.

ప్రపంచం అంతా పెద్దవాళ్లన్నట్టు మిథ్య. ఈ జీవితం బుద్బుదప్రాయం. ప్రపంచం పై మెరుగులతో నిండి ఉన్నది. ఇట్లాంటి బూటకపు ప్రపంచంలో జీవించటం నాకిష్టం లేదు. ఎంతటి వాడికైనా చావు తప్పదు. అందం, చందం, ధనం, ధాన్యం, తెలివి, గొప్పతనం అంతా చెల్లు దీనితో. ప్రపంచం అబద్దాన్ని నిజం అంటుంది. పై మెరుగులన్ని నిజమైన అందం అని నమ్ముతుంది. ఇట్లాంటి లోకమే స్వర్గమని ఆనందిస్తుంది. నాకు ప్రపంచం మీద విసుగు పుట్టింది. ఇవేవీ నన్నాకర్షించవు. కొన్నాళ్ల కింద రెండు లక్షల ఆస్తి కోసం ఎన్నో కలలు కన్నాను. అనుభవించినట్లే ఆనందించాను. కానీ నేడు నాకవి అనవసరం. కనుక నేను నిర్ణీత సమయం కంటే ముందుగా వెళ్లి పోయి మన ఒప్పందం విచ్చేదం చేస్తున్నాను.” లేఖ చదివి సేటు నిరుత్తరుడై నెమ్మదిగా అక్కడి నుంచి వెళ్ళిపోతాడు. తెల్లవారి ఖైదీ పారిపోయాడని బిక్క మొకం వేసుకొని చెప్తాడు చౌకీదారు. రాజారాం ఊపిరి పీల్చుకుని రెండు లక్షల ఒప్పంద పత్రాన్ని ఓ మారు చూసుకొని ఎక్కడో దాచిపెట్టుకుంటాడు.

దీపం చుట్టూ తిరిగే పురుగులా సంపద చుట్టూ, అది అందించే సౌఖ్యాల చుట్టూ తిరిగే మనిషికి  గాఢంగా బుద్ధి చెప్పే కథ. ఏవో లేవని, ఇంకేవో సాధించాలని ఎక్కడికో పరుగులు పెట్టే మనిషికి ఏకాంతంలో జ్ఞానోదయం అవుతుందని చాలా సున్నితంగా చెప్పిన కథ. సంపద ఎప్పుడూ శాశ్వతం కాదు. ఇవ్వాళ ఉన్న ‘స్థితి’ రేపు ఉండక పోవచ్చు. జీవితాన్ని ‘పందెం’ లా భావించి ఎక్కడికో పరుగులు తీస్తున్న మనిషిని ఏకాంతమనే గుంజకు కట్టేసే కథ ఇది.

పై పై మెరుగుల ప్రపంచాన్ని చూసి మోసపోవద్దని హెచ్చరించే కథ. మన ముందు తరం వాళ్ళు ఎన్నో జీవిత మూల్యాలను, జీవన విధానాలను పుస్తకాల్లో రాసి పోయారు. కనీసం మనం వాటిని తెరవకుండానే జీవితాన్ని చాలిస్తున్నాం. సరళమైన వ్యావహారిక భాషలో సాగిపోయే ఈ కథ శిల్పపరంగా కూడా మంచి కథ. మానవ సహజమైన ఒక జిద్దు, పట్టుదలతో మొదలై ఒక గొప్ప తాత్వికథతో ముగుస్తుంది. డబ్బు కంటే జీవితం గొప్పదని, సమయం ఇంకా గొప్పదని చెప్పి ముగిసిపోయే కథ. కథంతా చదివిన తరువాత మన ఆత్మ మూలలో ఎక్కడో ఒక రసాయనిక చర్య ప్రారంభమై నిజమే మనం దేని కోసం పరుగులు తీస్తున్నాం? అని మనకు మనమే ప్రశ్నించుకునేలా చేస్తుంది. అధ్యయనం ద్వారా మానసిక వికాసం కలుగుతుందని చెప్తూనే మనిషి చేరవలసిన ఉన్నత స్థానాన్ని చూపెడుతుంది. అత్యాధునిక మానవుని వేగవంతమైన జీవితానికి, విషయ వాంఛల చుట్టూ తిరిగే ఆధునిక మనిషికి ఈ కథ ఒక శస్త్ర చికిత్స . తెలుగు కథా సాహిత్యంలో అజరామరంగా నిలిచిపోయే కథల్లో ఇదొకటి.

   *